قیدها در ادبیات

[מַברִיק]

قید
 قیدها به دو دسته تقسیم مي‌شوند: مختص و مشترک.

1-قید مختص: بعضی قید‌ها فقط نقش قیدی مي‌پذیرند. یعنی همیشه در جمله به صورت قید به‌كار مي‌روند: هرگز، هنوز، البته، مثلا، احیانا، اتفاقاً

2- قید مشترک: بعضی از اسم‌ها و صفت‌ها و واژه‌هاي دیگر در جمله گاهی نقش قیدی مي‌پذیرند که به آن‌ها قید مشترک مي‌گویند.   احمد شب به خانه برگشت.

اقسام قید از جهت معنی: 

قید زمان: شب، وقت، ایام 
قید مکان: این‌جا، آن‌جا 
قید مقدار: کم‌کم، زیاد 
قید کیفیت: خوب، به‌آرامی
قید حالت: افتان و خیزان، گریان 
قید تاسف: افسوس، متاسفانه 
قید تعجب: عجبا، شگفتا 
قید تصدیق: حتماً 
قید پرسش: چگونه 
قید شک و تردید : شاید 

اقسام قید از جهت معنی

#قید زمان:

شب باران آمد. بعضی وقت ها مدرسه مراسمی اجرا می کند. امروز زود بیدار شدم. امسال سال خوبی خواهیم داشت. فردا جلسه داریم. همیشه طبیعت را دوست می دارم.

#قید مکان:

حسن اینجا نشسته است وحسین آنجا . ما هر شب به مسجد می رویم . او در مدرسه درس می خواند . قید هایی را شامل می شود که به مکانی مربوط است ویا مکان وقوع فعل را نشان می دهد . هرکجا تو با منی من خوشدلم .

#قید مقدار :

دیشب باران کم کم می بارید و اکنون زیاد می بارد. بسیار سخن باید تا پخته شود خامی. مشتی از خرواری.

#قیدکیفیت:

احمد خوب کار می کند. علی به آرامی حرکت کرد.

#قیدحالت:

مرد مجروح افتان و خیزان خود را به پشت خاکریز رساند. کودک را گریان دیدم.

#قید تأسف:

افسوس که دوستان خیلی زود ما را ترک گویند. متأسفانه نتوانستم امروز طلوع زیبای خورشید را ببینم.

#قیدتعجب:

عجبا، بدین سرعت و شدت درس را از برکردی! _شگفتا از این حاضر جوابی!

#قیدتصدیق و تأکید:

حتماً به دیدار شما خواهم آمد. یقیناً شما را خواهم دید.

#قید پرسش:

چگونه از عهده ی این کار برآمدید؟
پای ازگلیم خویش چرا بیشترکشیم؟

#قیدشک و تردید:

شاید فردا به ملاقات دوستم رفتم. پنداری او را قبلاً درجایی دیده ام.
به گمانم او را می شناسم.

#قیدتدریج:

اندک اندک خیلی شود و قطره قطره سیلی شود.

#قید سوگند:

به جان زنده دلان سعدیا که ملک وجود نیرزد آنکه دلی را زخود بیازاری

به خدا که بت پرستی بِه از این نماز باشد

قید های دیگری نیز وجود دارند چون
قید تشبیه(مانا، همانا، چنان، چنین، بکردار، بسان)
قید آرزو(کاش، ای کاش، کاشکی)
قید شرط (اگر، اگرچه ، وگر، ور، چنانچه)
قید نفی (نه ، هرگز، هیچ ، به هیچ وجه ، اصلاً، ابداً)
قید ترتیب (اول، دوم، نخست، درآغار، پیاپی، گروه گروه، دسته دسته، دوتا دوتا)
قید استثنا (جز، مگر، جزکه، مگر که)

قید یک نقش وابسته است. قید گاهی به فعل وابسته است و گاهی به اجزای دیگر جمله و گاهی به کُل جمله.

قید وابسته به فعل:

ظرف را کاملاً از آب پر کرد. "کاملاً " که قید است به فعل "پرکرد" وابسته است.

قید وابسته به صفت:
باغ ِ بسیار بزرگ که در اینجا "بسیار" صفتی است برای "باغ" و "بسیار" قید است برای "بزرگ ".

قید وابسته به مسند:

باغ ، بسیار بزرگ است. در اینجا " بزرگ " مسند است و "بسیار" قید است برای مسند.

قید وابسته به قید دیگر:

احمد بسیار تند می دود. دراینجا "تند" قید است برای فعل "می دود" و "بسیار" قید است برای تند.

قید وابسته به جمله:

متأسفانه هوا امروز چندان مساعد نیست. در این جمله "متأسفانه " وابسته به کل جمله است.

قید وابسته به تمیز:

او را خیلی ماهر می دانستم. در این جمله "ماهر" تمیزاست و "خیلی" قیدی است برای تمیز.

چنانکه ملاحظه می شود "قید" مفهومی به جمله یا به فعل یا به ... می افزاید. مثلاً چگونگی وقوع فعل یا شدّت وضعف صفت یا ... را بیان می کند.