مفعول مطلق و اقسام آن _ درس۴ عربی۳

[מַברִיק]

مفعول مطلق و اقسام آن

ویژه نظام جدید - درس ۴ - عربی ۱۲

مفعول مطلق؛

مصدری است منصوب، هم ریشه و هم باب با فعل اصلی عبارت که یا برای بیان تاکید می آید و یا برای بیان نوع انجام کار.


اقسام مفعول مطلق:
۱- مفعول مطلق تأکیدی:

 مصدری است که فعل ماقبل خود را مورد تاکید قرار می دهد تا شک و تردید مخاطب را برطرف کند.

لذا در ترجمه ی آن از کلماتی نظیر حتما، قطعا، بی شک، مسلما  استفاده می شود.
نکته مهم:
این قیدهای تاکید باید در ترجمه نزدیک ترین کلمه به فعل اصلی عبارت باشند تا به اصطلاح زبان فارسی ایراد "کژتابی معنایی" ایجاد نشود.

مانند:
رَتِّل القرآنَ ترتیلا.
"قرآن را حتما با ترتیل بخوان!. "

نزل الله القرآن تنزیلا":
"خداوند قرآن را قطعا" نازل کرد. "

یادآوری:

اگر مصدر با فعل اصلی جمله هم معنا باشد؛ باز هم آن مصدر نقش مفعول مطلق می پذیرد که این نوع مفعول مطلق در کتاب درسی دبیرستان نیامده و معمولا" در کنکور سراسری از آن سوال مطرح نمی شود.

مثال:

شاهدتُ الرجالَ فی الحدیقہ رؤیہً.

۲- مفعول مطلق نوعی یا بیانی:

مفعول مطلق نوعی به بیان نوع فعل ماقبل خود می پردازد تا مخاطب از نوع عمل فاعل مطلع گردد؛ لذا بعد از مفعول مطلق نوعی، نقش های صفت یا مضاف الیه و یا جمله وصفیه می آید.
مانند:

انّا فتحنا لک فتحًا مُبینًا.
در این مثال کلمه "فتحا" مفعول مطلق نوعی است. چون به دنبال آن صفت از نوع مفرد آمده است.
مثال:

نظرتُ الی الاشجار نظرَ الباحثِ.

"نظر" مفعول مطلق نوعی است. چون به دنبال آن نقش مضاف الیه آمده است.

نکته ترجمه:

الف.
اگر بعد از مفعول مطلق؛ مضاف الیه بیاید، از کلماتی نظیر (مانند، چون، شبیه، مثل و.... ) استفاده می کنیم.

مثال:
یعیشُ البخیلُ فی الدنیا عیشَ الفقراءِ.

 بخیل در دنیا "مانند" فقیران زندگی می کند.
ب.
اگر بعد از مفعول مطلق نقش صفت بیاید؛ در ترجمه، کلمه صفت را قبل از فعل می آوریم.

اجتهدت فی حیاتی اجتهادا کثیرا" .
در زندگی ام بسیار تلاش کردم.

ومعمولا" به صورت قید (به نیکی- به زیبایی...) ترجمه می کنیم.
ج.
قرأتُ القرآن قرآءهً أثّرتْ فی قلبی.
در این عبارت أثرت.. جمله وصفیه و قرآءه مفعول مطلق نوعی است.
۳- مفعول مطلق عددی:
"علوم انسانی"

تعداد و دفعات انجام عمل را بیان می کند. لذا ة یا تَین ِ (علامت مثنی) و جمع (ات) به آخر مصدر اضافه می شود.
مثال:
ضربتُ الرجلَ ضربة ً، ضربتین ِیا ضرباتٍ.

مرد را یک ضربه یا دو ضربه یا چند ضربه زدم!

حذف عامل مفعول مطلق:

گاهی عامل مفعول مطلق یعنی فعل ماقبل ازجمله حذف می شود.
مانند:
اجتهادا، مرحبا، عجبا، سمعا و طاعة، حقا، أصلا، حمدا، شکرا، جدا، ایضا، صبرا، حتما، یقینا، قطعا، مهلا.....

این کلمات منصوب اگر در جمله نقش دیگری نداشته باشند؛ مفعول مطلق می باشند.

مثال: حمدا لله علی نعمائه.
توجه:
حقا" و جدا" به شرطی مفعول مطلقند که در معنای "واقعا" باشند:

أنت أخی حقًّا. ⇦ مفعول مطلق
إنّ للوالدین حقّا علینا ⇦ اسم إنّ مؤخّر

جانشین مفعول مطلق

گاهی بعضی از کلمات جانشین مفعول مطلق می شوند. مانند کلمه "کثیرا" که در این حالت کاربرد دارد.
نکته مهم:

کلمه "کثیرا" به شرطی نقش نایب مفعول مطلق می پذیرد که قبل از آن اسم منصوب و نکره نیامده باشد! چون در این صورت، کثیرا" نقش صفت می پذیرد.
مثال:
اجتهدت فی دروسی کثیرا".

که در اصل: اجتهدت فی دروسی اجتهادا" کثیرا" بوده است.
نکته مهم:

مفعول مطلق در مقطع سوالات تستی هرگز علامت ال نمی پذیرد و همواره به صورت "مفرد" می آید و هیچ وقت از اسم های مشتق ساخته نمی شود. چون تمام مصادر از نوع جامد هستند!
مثال:

أنعمَ اللهُ علینا نَِعماً وافره.
نعما⇦ مفعول به و منصوب.
در مثال بالا مفعول مطلق وجود ندارد!

اولا" اینکه مصدر نیست و ثانیا" اینکه کلمه مورد نظر به صورت جمع آمده است.