فقدان لذت آنهدونیا (Anhedonia) چیست؟

[The moon]

همه ی ما گاهی اوقات احساس بی حوصلگی میکنیم. ممکن است روز یا هفته ی بدی را تجربه کرده ایم و ناراحتیم, انگیزه ای نداریم و نمیخواهیم با دوستانمان بیرون برویم یا فعالیت هایی را انجام دهیم که معمولا ما را خوشحال میکنند. این احساسات در مورد عدم تمایل به انجام کارهایی که دوست داریم , مثلا دیدار با دوستان صمیمی یا عملکرد خوب در مدرسه یا محیط کار , معمولا زیاد طول نمیکشند. بسیاری از ما , بعد از بهتر شدن شرایط , به حالت طبیعی خود بازمیگردیم. اما افرادی که از فقدان لذت رنج میبرند اینطور نیستند. فقدان لذت چیست؟

چی میشه اگه دیگه از بیرون رفتن، موزیک گوش دادن، با دوستاتون بودن و یا حتی پیتزا خوردن لذت نبرید؟ اگه تا به حال تبلیغات تلویزیونی مربوط به افسردگی را دیده باشید با این مسئله آشنایی دارید: ناتوانی در لذت بردن از فعالیت هایی که قبلا برای فرد لذت بخش بودند، بیماری ای به نام انهدونیا.
 

کلمه ی انهدونیا ( Anhedonia ) کلمه ای یونانیه و به معنای ” فقدان لذت ” ه، که بهش ” خنثی بودن احساسات ” هم گفته میشه. مثال هایی که از این بیماری میشه زد ایناس: فرد مبتلا وقتی که بچشو در آغوش میگیره هیچ عشق، علاقه و یا حتی وابستگی و نسبتی با بچه حس نمیکنه. دیگه آهنگ مورد علاقه ش براش تاثیرگذار نیس. نه تمایلی به برقراری رابطه ی جنسی داره و نه ازش لذت می بره. احساساتش نسبت به دیگران صرفا مصنوعیه و کاملا نسبت به لحظات پرهیجانی مثل برنده شدن در یک مسابقه ی بزرگ بی تفاوته حتی این حس در مورد ازدواج و جشن عروسی خودش هم صادقه. انهدونیا جزء ویژگی های اصلی اختلالات افسردگی حاد محسوب میشه اما جزء علائم منفی بیماری های دیگه هم هست. بیماری هایی مثل اسکیزوفرنی و پارکینسون. دانشمندان از علت وچگونگی بروز بیماری انهدونیا اطمینان کامل ندارن و مطمئن نیستن که چه اتفاقی در مغز میفته. اما مطالعات اخیر یه سری توضیحات رو میتونه بهمون بده.

توضیح:
فقدان لذت به معنی ناتوانی در انجام فعالیت هایی است که معمولا باعث خوشنودی ما میشوند و اغلب, اما نه همیشه , به صورت آگاهانه اتفاق می افتد. این اصلاح برای اولین بار از سوی تئودول_ آرمند ریبوت مطرح شد. به عنوان مثال , یک مادر از بازی با کودک خود هیچ لذتی نمیبرد یا یک رقصنده ی پرشور تمایلی به رقص ندارد. طبق یک نظریه ی دیگر , عدم لذت به دلیل ناتوانی در حفظ احساسات خوب به مدت طولانی اتفاق می افتد. در این حالت, لذت بردن اتفاق می افتد اما بسیار کوتاه است و به اندازه ی کافی طولانی نیست تا اشتیاق و علاقه ی فرد را نسبت به آن حفظ کند.

انواع مختلف فقدان لذت:
فقدان لذت دارای ۵ نوع مختلف کَمالی , انگیزشی , اجتماعی , جنسی و موسیقیایی است. در فقدان لذت کمالی, فرد از انجام فعالیت هایی که احتمالا در گذشته برایش لذت بخش بوده هیچ لذتی نمیبرد. در این مورد , هیچ پاداشی پیش بینی نمیشود. در نوع انگیزشی , فرد هیچ علاقه ای به مشارکت در فعالیت های لذت بخش نشان نمیدهد, چون حتی یک پاداش هم برای انگیزه دادن به او کافی نیست. این افراد, به ارتباط برقرار کردن یا پیدا کردن دوست تمایلی ندارند. آنها میخواهند همیشه تنها باشند و در مقایسه با درون گرایی , از نظر اجتماعی به سختی سازگار میشوند. فقدان لذت جنسی در مردان شایع تر است. در این مورد , فرد در رابطه ی جنسی به احساس لذت یا رضایت نمیرسد. این نوع فقدان لذت ممکن است به دلیل سطح کم تستوسترون , خستگی یا بیماری های جسمی اتفاق بیفتد. پنجمین نوع فقدان لذت از نظر موسیقیایی است. در این مورد , فرد در پردازش صداها یا ضرب های موسیقیایی مشکلی ندارد اما از شنیدن آن هیچ لذتی نمیبرد. این مورد نباید با ” ملوفوبیا” (melophobia) یا ترس از موسیقی اشتباه گرفته شود. 

علائم, دلایل و درمان:
علائم فقدان لذت بسیار زیاد هستند. بعضی از آنها بدون تنوع و فوق العاده آرام اند و افرادی که از آن رنج میبرند نمیتوانند به خوبی واکنش نشان دهند یا چیزی احساس کنند. این مسئله میتواند به اسکیزوفرنی, اختلال طیف اوتیسم , افسردگی و اضطراب اجتماعی مربوط باشد. فقدان عدم لذت ممکن است در نتیجه ی اختلال سیستم پاداش در مغز اتفاق بیفتد. هر بار که احساس خوشنودی میکنیم , یک انتقال دهنده ی عصبی به نام دوپامین (dopamine) , بخش هایی از مغز به نام استریاتوم (striatum) را پر میکند. فقدان عدم لذت به فعالیت کم تر در قشر پیش پیشانی مغز یا به اختصار PFC مربوط است. فقدان عدم لذت در این بخش از مغز که تولید دوپامین را کنترل میکند اثر میگذارد. با وجود اینکه فقدان عدم لذت به اختلالات افسردگی و اضطراب مربوط است , اما تنها دلیل این بیماری ها نیست. عوامل خطر فقدان لذت شامل سابقه ی اختلال افسردگی شدید (MDD)  یا اسکیزوفرنی , رویداد های دردناک و شدید اخیر , سابقه ی سوء استفاده یا نادیده گرفته شدن , بیماری های شدید , اختلال غذا خوردن یا استفاده ی تفریحی از مواد مخدر می باشد.

این بیماری ممکن است تنها از طریق مشاوره مورد تشخیص قرار گیرد. شما باید در مورد علائم کاهش لذت بردن خود به درمان گر توضیح دهید. احتمالا پزشک از شما آزمایش خون میگیرد تا کمبود ویتامین یا مشکل تیروئید را در شما بررسی کند. متاسفانه, هیچ درمان معتبری برای رفع فقدان لذت اجتماعی وجود ندارد. همچنین , داروی خاصی برای کمک به حل این مسئله وجود ندارد.