نقش دين در كاهش آسيب هاي رواني

[★ ᗰᗩᕮᗞᕮ ★]

بی توجّهی یاناآگاهی خانواده ها،اجتماع به مسأله تربیت دینی است که درعمق روح وجان انسان نفوذ کامل نداشته است وهمین امرباعث شده ...



چکیده :

هدف ازتدوین این مقاله،بررسی دین ونقش آن درکاهش آسیب های روانی، اجتماعی، دینی دانش آموزان با محوریّت خانواده است.به نظر می رسد نقش خانواده در کاهش آسیب های اجتماعی بسیار حیاتی و مهّم است .علاوه برآن توجّه به دین وآموزه های دینی درشرایط فعلی می تواند در کاهش آسیب های روانی ، اجتماعی ودینی نقش اساسی ایفا نماید.

یافته های تحقیق حاکی ازاین امر است:بی توجّهی یاناآگاهی خانواده ها،اجتماع به مسأله تربیت دینی است که درعمق روح وجان انسان نفوذ کامل نداشته است وهمین امرباعث شده که آسیب های روانی،اجتماعی ودینی به سختی پیشگیری گردد. براین اساس راهکارهایی به این شرح بیان شده است:-انتخاب همسرمناسب ومعتقد به اسلام ناب محمدی(ص)-تغذیه ورشد فرزند ازشیر واغذیه ی حلال وباوضوبودن مادر ورفع نیازهای جسمانی وروانی فرزندان-اعتدال درآموزش وتشویق به نماز ودیگر عبادات-آموزش آداب دینی متناسب باسنّ کودک-خواندن نماز همراه باکودک .



مقدّمه :

انسان برای کامل شدن و به تمامیّت رسیدن همانند غنچه ای است که باید زمینه و شرایط مساعد برای او فراهم باشد تا شکوفا شود . انسان ابعاد و لایه هایی دارد که فرایند تعلیم و تربیت شکوفا می شود . درجاتی از استعدادها و توانایی ها در وجودش هست که از طریق پالایش استخراج می شود . شناخت معبود و آفریدگار ، محبّت را در دل او ایجاد می کند و این محبّت، انسان را به پرستش،عبادت و اظهار کوچکی وتواضع در برابر حقیقت وا می دارد، عبادت رمز کمال آدمی و تربیت یافته ي دین کامل است وخالق شایسته عبادت، ره یافتگان به سوی خالق جز او به ساییدن پیشانی بر خاک آستان معبود به تعالی نرسیدند.

درمقاله ی حاضرعوامل مؤثّردر تربیت دینی فرزندان و روش های تربیت دینی از قبیل – روش محبّت – الگویی – معرفتی – شرطی - ایجاد رغبت و جاذبه های غیر مستقیم – تلقین – اقتدار – تکرار و مداومت بیان شده است. در ادامه، موانع و چالش های موجود در تربیت دینی عنوان شده و سپس نتیجه گیری،راهکارها و پیشنهادهايي ارائه شده است.

تعریف تربیت دینی: در این چمن نکنم سرزنش به خودرویی چنان که پرورشم می دهند ، می رویم

تربیت در لغت به معنی نشو و نما دادن ، زیاد کردن ، برکشیدن و مرغوب ساختن است . مجموعه روش هایی که شخص برای رشد و تکامل توانایی ها و نظرات و سایر اشکال رفتارش که در جامعه وی ارزش مثبت دارد؛ در پیش می گیرد . و به عبارتی دیگر تربیت در واقع پرورش دادن استعدادهای بالقوّه است و تبدیل آن ها به استعدادهای بالفعل است . هدف تربیت باید به گونه ای باشدکه متربّی، هیچ چیزی را به طور عاریه ای تصنعی و وابسته مدار ، طفیلی و انگل گونه از دیگران کسب نکند . تربیت دینی باید متّکی به خود،مبتنی بر فطرت خویش و برگرفته از استعدادهای درونی و توان خودش محقّق شده باشد وانگیزه کمال جویی او از درون خودش بجوشد .

عوامل مؤثّر در تربیت دینی فرزندان :

مقوله ي تربیت از ابتدایی ترین واساسی ترین ومهّم ترین نیازهای زندگی بشری است. از این رهگذربرای انسان مسلمان تربیت اسلامی ضرورتی مضاعف دارد.حضرت علی (ع) در باب اهمّیّت تربیت می فرمایند: «میراثی به مانند ادب وتربیت وجود نداردو به عبارتی گران بهاترین چیزی که پدران برای فرزندانشان به ارث می گذارندادب است».تعلیم و تربیت دینی محصول کارکرد تمام دستگاه های فرهنگی – تربیتی مانند مدرسه ، خانواده ، رسانه های جمعی ، نهادهای سیاسی ، اقتصادی و... درکنارمحیط اجتماعی است.والدین به دلیل نفوذ بر فرزندان ، باید از روش های مطلوب درپرورش مذهبی ، ایجاد انس دینی، عادات دینی، معرفت دینی تمام تلاش خود را بکنندتا تربیت کودکان، نوجوانان و جوانان به نتیجه ي مورد نظر برسد.مهّم ترین روش های تربیتی عبارتنداز:

۱/ روش محبّت: یکی ازمهّم ترین، بادوام ترین روش درتربیت دینی به حساب می آید.نگرش مثبت فرزندان نسبت به مذهب ودین ریشه درمهرومحبّت والدین دارد.استفاده ازعواطف، محبّت، نیکوگویی والفت و مهربانی دراین زمینه تأثیر به سزایی دارد.

۲/ روش الگویی : چون پدران ومادران برای کودکان مقدّس هستند وازطرفی کودکان ازوالدین الگووسرمشق می گیرند،نیازاست والدین خود نمونه کي امل از رفتارهای دینی باشند تا در ذهن و جان کودک نقش ببندد .

۳/روش معرفتی ( آموزش یادگیری ) : کنجکاوی و دانستن که امری فطری است در همه وجود دارد . سعی کنیم زمینه های رشد،آگاهی وشناخت وکسب معرفت را درکودکان فراهم آوریم . چون قلب کودک پذیرای هر نوع آموزش و معرفتی است. اولیا باید با توجّه به ظرفیّت ذهنی کودک به او آموزش بدهند و به سؤالات مذهبی او با استدلال و منطق پاسخ دهند .

۴/روش شرطی: روان شناسان معتقدند که بین محرک و پاسخ،هر گاه پیوند ایجادونهادینه شود یادگیری صورت گرفته وبراین اساس هرگاه مراسم مذهبی وشعائردینی همزمان با امورخوشایند درنظر کودکان انجام گیرد علاقه مندی آنان افزایش می یابد.

۵/ایجاد رغبت و جاذبه های غیرمستقیم : با در نظر گرفتن بهترین جای منزل و اتاق برای اقامه ي نماز و اهدای سجاده و مهر و تسبیح و عطرهای معنوی برای این فرضیه ي دینی،خاطره ي خوش وآراستگی رادرذهن اوتداعی می کند .

۶/روش تلقین : از عالی ترین کلمات در اوج عظمت و شور معنوی استفاده شودوعظمت اعمال دینی و نماز بیان شود .گفته شود که نماز گزار چهره ای گشاده دارد؛ حرف زشت نمی زند؛ راستگو است؛ غیبت نمی کند و ... این روش در ذهن کودک جا می افتد وخود را تربیت یافته دین می گرداند .

۷/روش اقتدار : با لحن محترمانه و از روی محبّت، امّا در عین حال محکم و متین فرزندان را به رعایت مسایل دینی و انجام فرائض دینی رهنمون کنیم . طبق فرمایش حضرت علی (ع) از سن ۷ سالگی باید بچّه را به خواندن نماز امر کرد .

۸/روش تکرار و مداومت : والدین با تکرار و مداومت در اعمال مذهبی می توانند فرزندان را دین پرور و تربیت پذیر مکتب قرآن درآورند .

موانع و چالش های موجود در تربیت دینی :

۱/ سبک شمرده شدن نماز و اقامه نکردن آن و بی توجّهی وکم توجّهی خانواده به موازین اسلامی .

۲/ اهمّیّت ندادن الگوهای خانوادگی به برنامه های مذهبی، اذان،تلاوت قرآن ، مراسم مذهبی و دعا و نیایش .

۳/ عدم توجّه به تشویق و تبلیغ جهت انجام فرائض دینی .

۴/ کمرنگ شدن یا عدم حضور والدین به اتفّاق فرزندان در اماکن مذهبی .

۵/ بی تفاوتی یا عدم برخورد مناسب والدین با پدیده ترک نماز نوجوان و یا کوتاهی وی در اعمال دینی فرزند .

۶/ غفلت اولیا از تربیت دینی فرزندان به علّت مشغله ي زیاد .

۷/ توجّه به تجمّل گرایی، دروغ، ریا و نیرنگ، از طرف بعضی از خانواده ها به ارزش های دینی در نزد نوجوانان و جوانان ، قداست خود را از دست داده اند .

۸/ تناقض بین گفتار و رفتار والدین در مسایل دینی .

۹/ عدم هماهنگی بین تربیت دینی والدین در مدرسه .

راهکارهای اعتلای نقش خانواده در تربیت دینی فرزندان :

۱/ انتخاب همسر مناسب و معتقد به اسلام ناب محمدی (ص) .

۲/ تغذیه و رشد فرزند از شیر و اغذیه ی حلال و با وضو بودن مادر و رفع نیازهای جسمانی و روانی فرزندان .

۳/ اعتدال در آموزش و تشویق به نماز و دیگر عبادات .

۴/ داشتن منش و دانش تربیتی در مسایل دینی توسّط والدین و انتقال آن به فرزندان .

۵/ صبوری اولیا درآموزش نماز واعمال دینی به فرزندان .

۶/ پرهیز از روش قهرآمیز ،اجبار و الزام در انجام فرائض دینی .

۷/ تشویق وترغیب فرزندان به کنجکاوی وجمع آوری اطّلاعات ومطالب راجع به دستورات ومفاهیم دینی درکتب مختلف .

تهیه کتب و نشریّات مناسب که درراستای تقویت گرایش دینی فرزندان باشد و دراختیارخانواده قرارگیرد.

نتیجه گیری :

باید اذعان کردکه خانواده درهدایت و تربیت فرزندان، نقش انکار ناپذیری دارد. افراد آگاه و خانواده های مطّلع با بهره گیری از آموزه های دینی، قرآن، سنّت، اتّکال به خداوند وتوجّه به نیازهای مادّی ومعنوی فرزندان ازجمله دادن لقمه حلال به آن ها نقش خود را ایفامی کنند. ازدوران پیش ازتولّد کودک،تربیت آغاز می شود؛ به روز نبودن و به هنگام نبودن آگاهی ویافته های اسلامی والدین وناآگاهی ژرف از مفاهیم قرآن کریم و سنّت رسول ا... (ص)، و ناگزیر ساختن زورمندانه جوانان برای انجام خواسته های خود و...می تواند تأثیرات منفی برجای بگذارد. تربیت دینی آثار فراوانی داردکه نتایج آن موجب انسجام ،اتحاد و همدلی آرامش درونی و تغییردر روابط فرد با خدا،با خلق خدا،با قرآن وائمّه ي معصومین (ع)می گردد و فرد دچار سلامت روانی می شود. در مجموع می توان گفت که همه ي عوامل در کنار یکدیگر در تربیت دینی فرزندان مؤثّر هستند.



محقّقان : محمبد اسمعیلی چوکلایی وحشمت ا... عباسی

فهرست منابع :

۱/ قرآن مجید

۲/ نهج البلاغه

۳/ سایت دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.
http://www.javanim ,org

4. باقری ، خسرو ، ( نگاهی دوباره به تربیت اسلامی ) انتشارات مدرسه

۵/ برنامه شبکه ۴ صدا و سیما ( قرآن مشاوره زندگی )

۶/ قائمی ، علی ( پژوهش مذهبی کودک ) ۱۳۷۰ / فصلنامه تعلیم و تربیت

۷/ جمعی از نویسندگان ( مجموعه مقالات نماز و خانواده جلد ۱/۲ ) ۱۳۸۶

۸/ دهنوی ، حسین ( نسیم مهر جلد ۱ ) بهار ۸۶ ، انتشارات خادم الرضا

۹/ کریمی ، عبدالعظیم ( تربیت آسیب زا ) ۱۳۷۴ ، انتشارات انجمن اولیا و مربیان

۱۰/ http:norport(:.net/94/452/463/465/827496px

11. گلزاری ، محمّدرضا ( روزنامه کیهان ) شماره ۱۸۷۹۳

۱۲/ روزنامه رسالت شماره ۶۲۷۵ تاریخ ۱۲/۹/۸۷

۱۳/ انجم شعاع ، محمّد ( کیهان شماره ۱۹۷۹۷ ) ۶/۹/۸۶

۱۴/ مجلسی ، محمّد باقر ( بحارالانوار ) ج ۱۰۴

۱۵/ مطهّری ، مرتضی ( علل گرایش به مادیگری )

۱۶/ اسماعیلی ، علی ( مجموعه مقالات تربیت دینی ) ۱۳۸۰

۱۷/ سادات ، محمّدعلی ، « اخلاق اسلامی » انتشارات سمت ، تهران ۱۳۶۸

۱۸/ ستوده ، هدایت ا... ، آسیب شناسی اجتماعی ، انتشارات آوای نور ، تهران ۱۳۷۹

۱۹/ شهید مطهّری ، مرتضی ، « تعلیم و تربیت در اسلام » انتشارات صدرا ، ۱۳۷۴

۲۰/ پارسا ، محمّد ، « روان شناسی کودک و نوجوان » ، تهران ۱۳۸۶

۲۱/ احمدی ، احمد ، روان شناسی نوجوانان و جوانان « انتشارات نخستین ، تهران ۱۳۷۴