عشق آباد

[ღ ற£ђЯᏙVЄђ ღ]

  براساس كشفيات باستانشناسي سكونت در عشق آباد از اواخر سده اول قبل از ميلاد آغاز شده است ولي در اراضي شهر عشق آباد كنوني از اثار معماري آن دوره چيزي برجاي نمانده است در اوايل قرن نوزدهم عشق آباد به شهر تبديل شد. نام اين شهر در سال 1920 با روي كار آمدن بلشويكها به «پالتارسك» تغيير يافت و پس از تشكيل جمهوري شوروي سوسياليستي تركمنستان در سال 1924 و الحاق آن به اتحاد جماهير شوروي نام سابق آن يعني عشق آباد دوباره در سال 1927 اعاده شد و طي 10 سال به سرعت توسعه يافت. در همين سالها تعداد زيادي و احد صنعتي،نخستين هتل شهر به نام «دوم ساوتف» (كاخ شوراها)، دانشگاه تربيت معلم، ايستگاه راه آهن و هنرستان موسيقي ساخته شد. در سالهاي جنگ جهاني دوم عشق آباد به عنوان شهري درپشتجبهه پذيراي موسسات و ادارات شهرهايي نظير مسكو و كيف و غيره گرديد كه از جمله مي توان به دانشگاه دولتي مسكو، استوديوي فيلمسازي كيف اشاره نمود. همين امر در توسعه صنعتي وعلمي و فرهنگي شهر در سالهاي بعد تأثير به سزايي داشت. در ساعت 1 و 17 دقيقه بعد از نيمه شب روز 6 اكتبر سال 1948 زمين لرزه اي به شدت 9 تا 10 درجه ريشتر در عشق آباد به وقوع پيوست كه در نتيجه آن شهر تقريباً با خاك يكسان شد. از جمله قربانيان اين زمين لرزه خانواده رئيس جمهوري كنوني تركمنستان آقاي صفرمراد نيازف بود. آقاي نيازف در آن زمان كودكي 8 ساله بود و تنهاكسي از اعضاي خانواده بودكه از زمين لرزه جان سالم بدر برد. پس از زمين لرزه شهر به تدريج باز سازي شد. در سالهاي دهه هاي 50 و 60 قرن بيستم ميلادي در  اين شهر آكادمي علوم تركمنستان، دانشگاه دولتي تركمنستان (دانشگاه مختومقلي كنوني)، پژوهشكده هاي علمي و تحقيقاتي، تئاترها و موزه ها تأسيس گرديد. در سالهاي اخير شهر عشق آباد از نظر شهرسازي با شتاب بسيار توسعه مي يابد و مركز جديد عشق آباد برگرداگرد بناي ياد بود بيطرفي تركمنستان و موزه ياد بود قربانيان زمين لرزه عشق آباد كه در سال 1999 ساخته شد، شكل مي گيرد. محلاتي نظير «مير»، «گونشلي» و مجموعه هتل هاي جديد در شهرك برزنگي از محلات نوساز شهر به شمار مي آيند. از ابنيه ديگري كه در عشق آباد در سالهاي اخير احداث شده اند مي توان فرودگاه بين المللي جديد، موزه ملي، پژوهشكده ملي نسخ خطي، مساجد ارطغرل غازي و گوك تپه، كاخ جديد رياست جمهوري و فرهنگسراي «روحيت»، كاخ عدالت( محل استقرار وزارت دادگستري، دادستاني، ديوان عالي كشور ) كاخ وزارت دفاع و عمارت نوساز مجلس تركمنستان را نام برد براساس آمار رسمي جمعيت عشق آباد هم اكنون 604700 نفر و وسعت آن تقريباً30 هزار هكتار است از نظر جغرافيايي و اقليمي عشق آباد در بخش مياني جلگه دامنه رشته كوه كوپت داغ در ارتفاع200 متري بالاتر از سطح آبهاي آزاد قرار دارد. از طرف شمال به كوير قره قوم منتهي مي شود. آب و هواي عشق آباد مانند ساير مناطق تركمنستان شديداً بري است و تابستاني سوزان و خشك دارد. ميانگين دماي هوا در فصل تابستان حدود از 40 درجه است و در زمستان از 6- درجه تا 8 درجه نوسان دارد شبكه هتل هاي عشق آباد بسيار مدرن و زيباست و شامل هتل هايچهاروپنج ستاره با مديريتي به سبك اروپائي است در رستوران ها و ناهار خوري هاي عشق آباد علاوه بر غذاهاي اروپايي و شرقي غذاهاي ملي تركمني با قيمتي مناسب عرضه مي شود عشق آباد داراي موزه هاي متعدد است كه معروف ترين آنها موزه ملي تركمنستان و موزه فرش تركمن است. در موزه ملي تقريباً انواع صنايع دستي و همچنين اشياء كشف شده در حفاريهاي باستانشناسي در خاك تركمنستان به اضافه آثار هنري غربي و همچنين برخي از هداياي خارجيان به رئيس جمهوري تركمنستان به نمايش گذاشته شده است در فروشگاهاي متعدد عشق آباد محصولات صنايع دستي تركمن و زرگري سنتي تركمني عرضه مي شود از نقاط ديدني شهر بازار هاي آن است كه معروفترين آنها تكه بازار، روسكي بازار، تالكوچكا (بازار هفتگي خارج از شهر) و آپتووي بازار (محل عمده فروشي برخي از انواع مواد غذايي و وسايل مصرف همگاني) ، بازار میر، بازار استوفانتان، بازار استاری یارمارکا مي باشد اكثر بازارهاي عشق‌آباد در محلات مسكوني شهر قرار دارند و تقريبا هر محله يا بخش شهر يك مجتمع بازاري مخصوص به خود دارد كه ممولا بصورت چهار ضلعي ساخته شده است كه در مركز آن روي سكوهاي سنگي يا بتوني مواد غذايي عرضه مي‌شود و نيز در طول اضلاغ هم فروشگاههاي مختلف البسه و مواد مصرف همگاني و لوازم خانگي قرار مي‌گيرد . بعضي از آنها دو طبقه و بعضي ديگر بصورت يك طبقه و قسمت مركزي هم سرپوشيده است . در نقاط مختلف حاشيه‌اي عشق‌آباد هم چند بازار عمده فروشي داير است كه در ميان عامه مردم به آپتووي بازار در حاشيه جنوبي شهرك مير و داش حوض بازار در قسمت حاشيه شرقي عشق‌آباد قرار دارد و فقط محل عرضه ميوه ، تره‌بار و سبزيجات است معروفند و بزرگترين بازار خارج شهر بنام تالكوچكا كه به جغلق بازار و يكشنبه بازارنيز معروف است كه روزهاي شنبه ، يكشنبه و پنجشنبه صبح زود تا ساعت 2 بعداظهر داير است اين بازار منطقه وسيعي را به خود اختصاص داده است و شامل يك بخش مركزي در داخل محوطه ديوار كشي شده و بخش جنبي گرداگرد آن است (اين بازار شلوغ و خاكي است ، اما تقريبا همه چيز در آن يافت مي‌شود و قيمتها هم نسبتا ارزانتر است ) به غير از اين بازار ، بازارهاي ديگر داخل و حاشيه شهر معمولا روز دوشنبه براي نظافت بازار تعطيل مي‌شوند( بازار شهرك مير روز سه شنبه تعطيل است )علاوه بر اين پاساز مركزي سه طبقه شهر عشق‌آباد به نام اونيورماك محلي است براي فورش كالاهاي لوكس و لوازم خانگي و ساير اشيا و ملزومات مدرن و گفتني است كه در بارارهاي تالكوچكا ، آپتووي و داش حوض بازار اجناس و كالاها با قيمتي ارزانتر از فروشگاهها و بازارهاي داخل شهر عرضه مي‌شود

 مجتمع شركت ايمپاش واقع در خيابان تركمنباشي از مراكز فروشگاهي جديد و ديدني عشق‌آباد محسوب مي‌شود. اين مركز، ساختماني سه طبقه است كه طبقات مختلف با پلكان برقي ، آسانسور وپله‌كان معمولي با يكديگر ارتباط دارند و در آن علاوه بر غرفه‌هاي مختلف فروش مواد غذايي، لوازم صوتي و تصويري پوشاك والبسه ، مبلمان در طبقات اول و دوم ، طبقه سوم به رستوران ،‌كافه تريا و غرفه ورزشي و محل بازي كودكان اختصاص يافته است و اين مجتمع فروشگاهي از ساعت 9 صبح تا 11 شب و بدون تعطيلي هفتگي باز است ولي بقيه بازارها معمولا ساعت 7 تعطيل مي‌شوندروسكي بازار يكي از چند بارار معروف عشق‌آباد است كه در دوره شوروي سابق احداث شده است و بصورت تاسيساتي چهارضلعي در سه طبقه (يك طبقه در زيرزمين) است كه طبقات همكف و دوم به فروشگاههاي فروش مواد غذايي البسه ، كفش، لوازم خانگي و ساير ملزومات و عكاسي اختصاص يافته و در خارج از محوطه مركزي راسته دست فروشان در حوالي بازار ادارات مخابرات و پست و تلگراف ، گذرنامه و مركز خدمات روزمره آوادان ، بانك و موزه فرش تركمن قرار دارند اين بازار در خيابان گوراوغلي و در جنب بانك مركزي تركمنستان و مجلس كشور قرار دارد  بازار ديگر قابل توجه عشق‌آباد بازار واقع در خيابان سوريكف است كه عامه آن را به نام استوفانتان(صدفواره) يا گودان بازار مي‌شناسند و مانند ساير بازارهاي عشق‌اباد و مانند سايربازارهاي عشق‌آباد بصورت محوطه مركزي و جنبي در گرداگرد آن است و قسمتي نيز بهدستفروشان (فروشندگان لباس ، كفس ) اختصاص دارد بازار شهرك مير كه بنام كاروسل بازار نيز بعضا از آن نام برده مي‌شود در خيابان يونس عمره قرار دارد و يكي از بازارهاي عمده وپرترددعشق‌آباد است كه در بخش جنوبي و پرجمعيت شهر قرار دارد و با توجه به طرحهاي دولت و شهرداري در زمينه تبديل شهرك مير به مركز تجاري و تفريحي عشق‌آباد ميتواند در آينده از اهميت بيشتري برخوردار شود بازار استارايا يارماركا(نام رسمي كوپت داغ بازار) در خيابان آتابايف (نزديك به تقاطع خيابان عندليب (مير) و آتابايف(قالكينشي) ) از بازارهاي جديد عشق‌آباد است كه پس از اعلام استقلال كشور ايجاد گرديد اين بازار متشكل از دكه‌هاي كلبه‌اي شكل فلزي است و بازار بصورت يك چهارضلعي ساخته شده و در دو ضلع آن دكه‌ها قرار دارند و بيشتر اشيا زينتي سنتي و البسه در آنها عرضه مي‌شود . چند فروشگاه لوازم خانگي و لوكس نيز در جنت بازار داير است اخيرا رديف دوم دكه‌هاي كلبه‌اي نيز در پشت ضلع شمالي اين بازار نصب شده و چنين بر مي‌آيد كه بازار در حال توسعه است . در نزديكي اين بازار در خيابان عندليب (ميرسابق) بازار كوچكي بنام جنت بازار قرار دارد كه علاوه بر عرضه كالاهاي مرسوم ساير بازارها، دست فروشان اشيا و لوازم صنعتي دست دوم(بعضا نو) نيز در آن حضور دارند گفتني است كه در نزديكي بازارهاي فوق مركز مطبوعات تركمنستان و دانشكده الهيات دانشگاه مختومقلي نيز قرار گرفته است  شبكه حمل و نقل شهري و خارج شهري عشق آباد مجهز و شامل اتوبوس، اتوبوس برقي (در خطوط شهري) تاكسي هاي دولتي و شخصي است. از عشق آباد به اكثر شهر هاي مهم كشور ازجمله مراكز استانها پروازهاي مستقيم خطوط هواييي داخلي برقرار است. از وسايل حمل و نقل ديگر مي توان به قطار و كشتي اشاره كرد شبكه راه آهن تركمنستان با توجه به جمعيت اندككشور توسعه يافته است و از عشق آباد به تمامي شهرهاي كشور مي توان با قطار مسافرت كرد. مسافرت با كشتي در مسير هاي خاصي ازكانال قره قوم، رودخانه جيحون و همچنين بين بندرتركمنباشي (كراسنوودسك سابق) و ساير بنادرساحلي درياي خزر انجام مي گيرد و عشق آبادخطوط آبي داخلي و خارجي ندارد. كرايه حمل و نقل شهري در عشق آباد از 50 منات تا 6000منات است (اتوبوسها و اتوبوسهاي برقي داخل شهر 50 منات درازاي هر نفر نقداً دريافت مي كنند)

صنايع دستي و سنتي 
صنايع دستي و هنرهاي سنتي ملي تركمن شامل زرگري، قاليبافي، نمدبافي، فلزكاري، صنايع چوب، پوست و چرم، سفالگري، ابريشم بافي و گلدوزي است كه در ذيل به اسامي محصولات و توليدات برخي از آنها اشاره مي‌شود. 
• زرگري؛ محصولات زرگري سنتي تركمن عبارتند از : قبه، گل يقه، النگو، مانگلايليق و … مواد مورد استفاده در زيور آلات سنتي زنان تركمن غالباً عبارتند از طلا، نقره و عقيق و غيره كه از نظر شكل اين زيور آلات به سازوبرگ رزم (البته در ابعاد كوچك) شباهت دارد. 
• فرش و توليدات قاليبافي؛ توليدات قاليبافي عبارتند از جوال، انواع توربه، خورجين، قالي و قاليچه، قاپيليق (پرده مخصوص در اتاق)، آت حالي (فرش مخصوص اسب)، ارليك (فرش مخصوص زين اسب)، دويه حالي (فرش تزئيني مخصوص شتر كه در عروسي مورد استفاده قرار مي گيرد)، پلاس و گليم. مواد مورد استفاده در فرش تركمن شامل ابريشم، پشم شتر، گوسفند، نخ پنبه و رنگهاي طبيعي است. فرش تركمن از شهرت جهاني برخوردار است 
• نمدبافي؛ شامل چكمه‌هاي نمدي چوپاني، نمدخانگي، عرق گير اسب، جل شتر و غيره است 
• ابريشم بافي؛ برخي از محصولات ابريشم بافي سنتي تركمن عبارتند از : پارچه‌هاي ابريشمي با رنگهاي گوناگون به نام هاي كتني، دارايي، سوساني و چُب بتف، آلاچا، گودري، قارما، قالبيري 
• پشم بافي؛ روسريهاي دست بافي از پشم شتر و گوسفند نظير قينگاچ، دويپلي قينگاچ و غيره 
• گلدوزي؛ نمونه‌هاي گلدوزي سنتي تركمني را در لباسهاي زنان و مردان تركمن نظير كورته، چابيت، و كلاه سنتي «تاخيا» مي توان مشاهده كرد و اين هنر با نساجي سنتي تركمني ارتباط تتگاتنگ دارد 
• چرم دوزي‌؛ توليدات چرم دوزي سنتي تركمني شامل انواع كفش (كووش، چوقوي، چارق، يلكن، چپك)، كلاه، پوستين، پالتو، و يراق اسب است. موارد مورد استفاده در اين رشته علاوه برچرم و پوست، عقيق، طلا و نقره و پشم مي باشد.