شاهان ايلام

[~ERFAN~]

شاهان ایلام لام یا Elam معرب شده به عیلام نام تمدنی در منطقه‌ای است که بخش بزرگی

در جنوب غربی ایران از خوزستان چهارمحال بختیاری استان بوشهر، کهگیلویه و

بویراحمد .اَنشان یا انزان (ایذه) کنونی (شوش) لرستان

را در پایان هزاره سوم قبل از میلاد دربرمی گرفت .

ولی در دورهٔ هخامنشیان به منطقه جغرافیایی .اَنشان یا انزان (ایذه) کنونی و سوزیانا شوش Susa) تقلیل یافت ایلامیان کشورشان را «هَلتَمتی» (Ha(l)tamti/Hatamti)

به‌معنی «سرزمین خدا» می‌خواندند، اکدیان بدان «اِلامتو» (Elamtu) می‌گفتند و

سومریان آن را با اندیشه‌نگاشت NIM به معنای «بالا و مرتفع» می‌نوشتند.[۱]

در ٣٧٠٠ پیش از میلاد، نخستین شاهنشاهی ایلامی (غیر سامی) در شوش (غرب ایران) تشکیل شد.[

اونتاش گال
اونتاش گال در سال ۱۲۶۵ قبل از میلاد، به حکومت عیلام رسید و شهری جدید به نام اونتاش بنا کرد و در آن زیگورات برپا ساخت.

شوتروک ناخونته اول
شوتروک ناخونته اول بسال ۱۲۰۷ قبل از میلاد، به پادشاهی رسید و در آغاز با شاه بابل وارد جنگ شد و موفق شد که بابل را تصرف کند. شوتروک ناخونته فرمان به غارت بابل داد و تمام گنجینه‌های آن شهر را به شوش منتقل کرد.شوتروک ناخونته به سرزمین کاسی‌ها هم تاخت و آن‌جا را نیز تصرف کرد. شوتروک ناخونته معابد بسیاری در همه شهرهای قلمرو خویش بنا کرد و چند شهر و روستا را آباد ساخت. شوتروک ناخونته در سال ۱۱۷۱ قبل از میلاد درگذشت.

شیلهک این شوشیناک
شیلهک این شوشیناک در سال ۱۱۶۵ قبل از میلاد؛ به سلطنت عیلام رسید و پس از آن به تجهیز سپاه پرداخت و تا ناحیه دیاله نفوذ پیدا کرد و به کرکوک رسید و بابل را محاصره نمود و به غنایم زیادی رسید. در میان این غنایم، لوح سنگی نارامسین و قانون حمورابی به معبد شوش تقدیم شد و سپس همه دره دجله و ساحل خلیج فارس و رشته‌کوه زاگرس زیر سلطه او درآمد و همه ایران غربی متحد شده و نخستین شاهنشاهی در تسلط عیلام تشکیل گردید.شیلهک این شوشیناک در سال ۱۱۵۱ قبل از میلاد درگذشت.

شوتروک ناخونته دوم
شوتروک ناخونته دوم به سال ۷۱۷ قبل از میلاد، به سلطنت عیلام رسید و کتیبه‌ای در کوه نزدیک مال‌میر بنا کرد و یک معبد کوچک هم ساخت. شوتروک ناخونته دوم در سال ۶۹۹ پیش از میلاد، درگذشت.

هالوشو
هالوشو در سال ۶۹۹ قبل از میلاد به پادشاهی عیلام رسید و به سرزمین اکد حمله کرد و شاه بابل را اسیر کرد و با خود به عیلام آورد و شخص دیگری را به پادشاهی بابل برگزید. در زمان هالوشو، بابل تابع عیلام شد. هالوشو، پسر سناخریب را به دام انداخت و او را به قتل رسانید و سناخریب هم پسر او را کشت و پس از آن مردم عیلام شوریدند و او را در سال ۹۶۳ قبل از میلاد، عزل کردند.

کودور ناخونته
کودور ناخونته در سال ۶۹۳ قبل از میلاد و پس از برکناری هالوشو، به سلطنت رسید و در این زمان آشور به عیلام حمله کرد. کودور ناخونته نتوانست در برابر حملات آشوری‌ها مقاومت کند. آشوری‌ها شرط صلح را برگشت بابل به قلمروشان قرار دادند اما کودور ناخونته نپذیرفت. عیلامیان به شهر ماداکتو در کرخه مهاجرت کردند. کودور ناخونته خود را به شهر هیدالو رسانید. کودور ناخونته پس از یک سال سلطنت به دست درباریانش در سال ۶۹۲ قبل از میلاد، کشته شد.

هوبان ایمنا
هوبان ایمنا در سال ۶۹۲ قبل از میلاد، به سلطنت رسید. در زمان او بار دیگر نزاع درگرفت و عیلام به طرف‌داری از امیر بابل که دست‌نشانده خود او بود، بر ضد آشور وارد مبارزه شد و جنگی درگرفت و کمی بعد سناخریب توانست بار دیگر بابل را تسخیر کند و عیلام را به سرزمین‌های نخستینش بازگرداند.

خوم‌بان ایگاش
خوم‌بان ایگاش در سال ۶۸۸ قبل از میلاد، به شاهی رسید و به بابل حمله کرد و تا شهر سیپ‌پار پیش رفت و آن‌گاه به شوش بازگشت و در سال ۶۷۴ جان سپرد.

اورتاکو
اورتاکو در سال ۶۷۴ قبل از میلاد، به شاهی نشست. اورتاکو با آشور روابط بازرگانی برقرار کرد. در این هنگام آشوربانیپال به مصر یورش برد و اورتاکو به بابل تاخت و آن شهر را تسخیر نمود.

هوبان هالتاش
هوبان هالتاش در سال ۶۴۰ قبل از میلاد، به شاهی رسید.در دوران حکومت او، آشوریان دوباره به عیلام حمله کردند و مدکتو را تصرف نمودند و با فتح این شهر آشوریان به کرخه راه یافتند. شوش پایتخت عیلام تسخیر گردید.آشوربانیپال دستور قتل هوبان هالتاش را صادر کرد و پادشاهی عیلام در سال ۶۳۱ قبل از میلاد، پایان یافت.

دوران ایلام کهن ح۲۷۰۰ تا ح۱۵۰۰ پیش از میلاد
نخستین شاهان ایلامی ح۲۷۰۰ تا ح۲۶۰۰ پ.م
هومبابا (ح۲۶۸۰ پ.م) همزمان با گیلگمش شاه اوروک
هومبان شوتور (یا خومباستیر) (تاریخ نامشخص)
سلسله اوان[۱] [۲] ح۲۶۰۰ تا ۲۰۷۸پ.م
شاه ناشناس یکم اوان (ح۲۵۸۰پ.م) همزمان با آخرین شاه نخستین سلسله اوروک[۳]
(...)لو (تاریخ نامشخص)
کورایشک (۳۶ سال در حدود ۲۵۵۰پ.م) همزمان با لوگل آنی موندو شاه آداب و اورننشه شاه لگش
پلی (ح۲۵۰۰پ.م)
تَتَه یکم (تاریخ نامشخص)
اوکوتنهیش (تاریخ نامشخص)
هیشوتش (تاریخ نامشخص)
شوشون تَرَنَه (تاریخ نامشخص)
نَپی ایلهوش (تاریخ نامشخص)
کیکو سیوه تمتی (تاریخ نامشخص)
هیشپ رَتپ یکم (تاریخ نامشخص)
لوه ایشن (تا ۲۳۲۵پ.م) پسر هیشپ رَتپ یکم
هیشپ رَتپ دوم (از ۲۳۲۵پ.م) پسر لوه ایشن
امه سینی (ح۲۳۱۵ تا ۲۳۱۱پ.م)
هِلو (ح سده ۲۴پ.م)
هیتَه (همزمان با نَرَم سین شاه اَکَد)
کوتیک این شوشینَک (همزمان با اورنَمو شاه اور) پسر شینپی هیش هوک
شاه ناشناس دوم اوان (تا۲۰۷۸پ.م که شوش بر دست سپاهیان اور گشوده شد)
شاهان هَمازی[۴] ح۲۵۳۰ تا ح۲۰۳۰پ.م
هَتانیش (۷ سال در حدود ۲۵۳۰پ.م)[۵]
زیزی (تاریخ نامشخص)
اوراَدَد (تاریخ نامشخص)
اورایشکور (پیش از ۲۰۴۱ تا پس از ۲۰۳۷پ.م)
وَرَدنَنَر (پس از ۲۰۳۷پ.م)
شاهان شریهوم[۶] ح۲۴۰۰ تا ح۲۳۰۰پ.م
(...)هی (پیش از ۲۳۷۱پ.م)
(...)رو (ح۲۳۱۶پ.م)
شاه ناشناس شریهوم (تا ۲۳۰۵پ.م) همچنین او شاه انشان بوده‌است.
شاهان انشان[۷] ح۲۳۵۰ تا ح۱۹۷۰پ.م
شاه ناشناس یکم انشان (تا ۲۳۰۵پ.م) همچنین شاه شریهوم بود.از اکدیان شکست خورد و اسیر شد.
شَلَبوم[۸] (پیش از ۲۰۶۸ تا ۲۰۶۴پ.م) با دختر شولگی شاه اور ازدواج کرد.
لیبوم[۹] (از ۲۰۶۴پ.م) چند نبرد با اور داشت.
شاه ناشناس دوم انشان (ح۲۰۴۱ تا ۲۰۳۷پ.م) با دختر شوسین شاه اور ازدواج کرد.
شاه ناشناس سوم انشان (تا ۲۰۱۷پ.م) با دختر ایبی سین شاه اور ازدواج کرد.
ایمه سو (همزمان با شوایلیشو شاه ایسین) پسر کیندتو شاه سیماشکی. تندیس نانار را به ایسین بازگرداند.
اِپَرتی دوم (همزمان با ایدین دَگَن شاه ایسین) سوکل ماه و شاه انشان و شوش. با دختر ایدین دَگَن شاه ایسین در ۱۹۷۳پ.م ازدواج کرد.[۱۰]
شاهان دِر ح۲۳۵۰ تا ح۶۴۶پ.م
شاه ناشناس یکم در
اورسین
شاه ناشناس دوم در
آنوم موتبل
مننه
نقیموم
سومو یموتبله
منیوم
تمتی شیلهک
کوتیر مبوک
ریم سین یکم
ریم سین دوم
لکتی شیخو
شاه ناشناس سوم در
تن دیه
تمریتو
سلسله سیماشکی، سیماش [۱۱] ح۲۱۰۰ تا۱۹۲۸پ.م
شاه ناشناس سیماشکی (همزمان با کوتیک این شوشینک شاه اوان)
گیرنَمه یکم[۱۲] (تاریخ نامشخص)
تَزیتَه یکم (ح۲۰۴۰ تا ح۲۰۳۷پ.م)
اِپَرتی یکم (تا۲۰۳۳پ.م)
گیرنَمه دوم (از۲۰۳۳پ.م)
تَزیتَه دوم (تاریخ نامشخص)
لوراک لوهان (پیش از ۲۰۲۸ تا ۲۰۲۲پ.م)
هوتران تمتی
ایندتواین شوشینک یکم(تا ۲۰۱۶پ.م) پسر هوتران تمتی
کین دَتو (ح۲۰۰۶تا ۲۰۰۵پ.م) گشاینده اور. پسر تَن روهورَتیر
ایندَتو این شوشینک دوم (همزمان با شو ایلیشو شاه ایسین و بیلَه لَمَه شاه اشنونا) پسر په پی[۱۳]
تَن روهورَتیر یکم (همزمان با ایدین دَگَن شاه ایسین) پسر ایندَتو این شوشینک دوم
ایندَتو این شوشینک سوم (بیش از سه سال. تاریخ نامشخص) پسر تَن روهورَتیر یکم
ایندَتو نَپیر (تاریخ نامشخص)
ایندَتو تمتی (تا ۱۹۲۸؟پ.م)
سلسله اِپَرتی[۱۴] ح۱۹۷۰ تا ح۱۵۰۰پ.م
اِپَرتی دوم (همزمان با ایدین دَگَن شاه ایسین) (سوکل ماه و شاه انشان و شوش) با دختر ایدین دَگَن شاه ایسین در ۱۹۷۳پ.م ازدواج کرد.[۱۵]
شیلهَهَه (تاریخ نامشخص) (سوکل ماه) پسر اِپَرتی دوم
کوک نشوریکم پسر (خواهرزاده)[۱۶] شیلههه
اَتَه هوشو (۱۹۲۸؟ تا پس از ۱۸۹۴پ.م) (شبان مردم شوش) پسر کوک نشوریکم(؟)
تِتِپ مَدَه (پس از ۱۸۹۰پ.م) (شبان مردم شوش) پسر کوک نشوریکم(؟)
پَلَر ایشن (تاریخ نامشخص) (سوکل ماه)
کوک سَنیت
کوک کیروَش (تاریخ نامشخص) (سوکل ماه، سوکل ایلام، سوکل سیماشکی، سوکل شوش) پسر لَن کوکو و برادرزاده پَلَر ایشن
تِم سَنیت (تاریخ نامشخص) پسر کوک کیروَش
کوک نَهونته (تاریخ نامشخص) پسر کوک کیروَش
کوک نَشور دوم (تاریخ نامشخص)
شیروکدوه (همزمان با شَمشی اَدَد یکم شاه آشور) (سوکل ماه) پسر کوک نَشور یکم
شیموت وَرتَش یکم (تاریخ نامشخص)
سیوه پَلَر هوپَک (ح۱۷۶۵پ.م) (سوکل ماه) پسر شیروکدوه
کودوزولوش یکم (تاریخ نامشخص) پسر شیروکدوه
کوتیر نَهونته یکم (تاریخ نامشخص) (سوکل ماه) پسر کودوزولوش یکم
اَتَه مِرَه هَلکی (تاریخ نامشخص)
تَتَه دوم (تاریخ نامشخص) برادر اَتَه مِرَه هَلکی
لیلَه ایرتَش (تاریخ نامشخص) پسر کودوزولوش یکم
تمتی اَگون (تاریخ نامشخص) (سوکل ماه) پسر کوتیر نَهونته یکم
کوتیر شیلهَهَه (تاریخ نامشخص) (سوکل ماه) پسر تمتی اَگون
کوک نشور سوم (ح۱۶۴۶پ.م) (سوکل ماه، سوکل سیماشکی و شوش) پسر کوتیر شیلهَهَه
تمتی رَپتَش (تاریخ نامشخص) پسر کوتیر شیلهَهَه
شیموت وَرتَش دوم (تاریخ نامشخص) پسر کوتیر شیلهَهَه
شیرتوه (تاریخ نامشخص) پسر کوک نشور دوم
کودوزولوش دوم (تاریخ نامشخص) (سوکل ماه) پسر شیموت ورتش دوم
تَن اولی (تاریخ نامشخص) (سوکل ماه)
تمتی هَلکی (تاریخ نامشخص) (سوکل ماه ایلام و سیماشکی) پسر تن اولی
کوک نشور چهارم (تاریخ نامشخص) پسر تن اولی
کوتیک مَتلَت[۱۷] (ح۱۵۰۰پ.م) پسر تن اولی
دوران ایلام میانه ح۱۵۰۰ تا ح۱۰۰۰ پیش از میلاد
سلسله کیدینو[۱۸] ح۱۵۰۰ تا ح۱۴۰۰پ.م
کیدینو (سده ۱۵پ.م) شاه انشان و شوش
این شوشینک سونکیر نَپیپیر (تاریخ نامشخص) شاه انشان و شوش
تَن روهورَتیر دوم (سده ۱۵ پ.م) شاه انشان و شوش
شَلَه (تاریخ نامشخص) شاه انشان و شوش
تمتی اَهَر (همزمان با کدشمن انلیل شاه بابل) شاه انشان و شوش
سلسله ایگه هَلکی[۱۹] ح۱۴۰۰ تا ح۱۲۱۰پ.م
اَتَه هَلکی (تاریخ نامشخص)
اَتَر کیتَه یکم (تاریخ نامشخص) پسر اَتَه هَلکی
ایگه هَلکی (تاریخ نامشخص)
پَهیر ایشن یکم (همزمان با کوریگلزو یکم شاه بابل) پسر ایگه هَلکی
کیدین هوتران یکم[۲۰] (تاریخ نامشخص) پسر پَهیر ایشن یکم
اَتَر کیتَه دوم (تاریخ نامشخص) پسر ایگه هَلکی
هومبان نومِنَه یکم (همزمان با بورنَه بوریَش دوم شاه بابل) پسر اَتَر کیتَه دوم
اونتَش نَپیریشَه (یا اونتَش هومبان) (تاریخ نامشخص) پسر هومبان نومنه یکم
کیدین هوتران دوم[۲۱] (تاریخ نامشخص) پسر اونتش نپیرییشه
نپیریشه اونتش[۲۲] (یا هومبان اونتش) پسر کیدین هوتران دوم
پَهیر ایشن دوم (تاریخ نامشخص)
اونپَتَر نپیریشه (یا اونپتر هومبان) (تاریخ نامشخص) پسر پهیر ایشن دوم
کیدین هوتران سوم[۲۳] (همزمان با انلیل ندین شومی و ادد شومه ایدینه شاهان بابل) پسر پهیر ایشن دوم
سلسله شوتروکی[۲۴] ح۱۲۱۰ تا ح۹۷۰پ.م
هلوتوش این شوشینک (از ح۱۲۱۰پ.م)
شوتروک نهونته یکم (ح۱۱۵۸پ.م)
کوتیر نهونته دوم (ح۱۱۵۵پ.م)
شیلهک این شوشینک یکم (تاریخ نامشخص)
هوته لوتوش این شوشینک (ح۱۱۱۰پ.م)
شیلهینه همرو لَکَمَر (پس از ۱۱۱۰پ.م)
هومبان نیمنه دوم (اوایل سده ۱۱پ.م)
شوتروک نهونته دوم (اوایل سده ۱۱پ.م)
شوتور نهونته یکم
اَکشیر شیموت (تاریخ نامشخص)
اَکشیر نهونته (تاریخ نامشخص)
کَرَه ایندَش (تاریخ نامشخص)
مَربیتی اَپلَه اوصور[۲۵] (پیش از ۹۸۳ تا پس از ۹۷۸پ.م)
دوران ایلام نو ح۱۰۰۰ تا ح۵۰۰ پیش از میلاد
سلسله هومبان تَهرَه (نوایلامیان)[۲۶] ح۸۳۰ تا ۵۱۹پ.م
شاه ناشناس دوم ایلام (ح۸۲۱پ.م همزمان با شَمشی اَدَد پنجم شاه آشور)
هومبان تَهرَه یکم (تا ۷۴۲پ.م)
هومبان نیکَش یکم (۷۴۲ تا ۷۱۷پ.م) پسر هومبان تهره یکم
شوتور نهونته دوم (۷۱۷ تا ۶۹۹پ.م) پسر (خواهرزاده) هومبان نیکش یکم
هلوشو این شوشینک (۶۹۹ تا اکتبر ۶۹۳پ.م) برادر شوتور نهونته دوم
کوتیر نهونته سوم (اکتبر ۶۹۳ تا ژوئیه ۶۹۲پ.م) پسر هلوشو این شوشینک
هومبان نیمنه سوم (ژوئیه ۶۹۲ تا فوریه ۶۸۸پ.م) پسر هلوشو این شوشینک
هومبان هَلتَش یکم (فوریه ۶۸۸پ.م تا اکتبر ۶۸۱پ.م)
هومبان هلتش دوم (اکتبر ۶۸۱ تا سپتامبر ۶۷۵پ.م) پسر هومبان هلتش یکم
اورتَک این شوشینک (سپتامبر ۶۷۵ تا ۶۶۳پ.م) برادر هومبان هلتش دوم
تمتی هومبان این شوشینک یکم (۶۶۳ تا سپتامبر ۶۵۳پ.م) برادر اورتک این شوشینک
هومبان نیکش دوم (سپتامبر ۶۵۳ تا ۶۵۱پ.م) پسر اورتک این شوشینک
تَمَریتو (۶۵۲ تا ۶۴۹ و ۶۴۷پ.م) پسر هومبان نیکش پسر هومبان هلتش یکم
ایندَه بیبی (۶۴۹ تا پس از ژوئیه ۶۴۸پ.م)
هومبان هلتش سوم (پس از ژوئیه ۶۴۸ تا ۶۴۵/۴پ.م)
هومبان نیکش سوم (۶۴۷پ.م) پسر اَتَه مِرَه هَلکی
اومهولومَه (۶۴۷پ.م)
ایندَتو این شوشینک چهارم (۶۴۷ تا پس از پائیز ۶۴۶پ.م)
هومبان هَپوئَه (۶۴۷پ.م)
پائه (پس از پائیز ۶۴۶ تا ۶۴۵/۴پ.م)
شوتور نهونته سوم (پس از پائیز ۶۴۶پ.م) پسر ایندتو این شوشینک چهارم
هومبان کیتین (تاریخ نامشخص) پسر شوتور نهونته سوم
هومبان تهره دوم (تاریخ نامشخص)
هَلوتَش این شوشینک (تاریخ نامشخص) پسر هومبان تهره دوم
اومانونو یکم (تاریخ نامشخص)
شیلهک این شوشینک دوم (تاریخ نامشخص) پسر اومانونو یکم
تمتی هومبان این شوشینک دوم (پیش از ۵۵۰پ.م) پسر شیلهک این شوشینک دوم
هَلکَتَش (ح۵۴۹/۸پ.م)
آسینَه (اکتبر تا ۱۰ دسامبر ۵۲۲پ.م) پسر اوپَدرَمَه
اومانونو دوم یا هومبان نیکش چهارم (ایمانیش) (دسامبر ۵۲۲ تا فوریه ۵۲۱پ.م)
اَتَه هَمیتی این شوشینک (تا ۵۲۰/۱۹پ.م)
شاهان اَیَه پیر حدود سده هفتم پ.م
تاخی هی (تاریخ نامشخص)
هنی (همزمان با شوتورنهونته سوم شاه ایلام) پسر تاخی هی
زشه شی (تاریخ نامشخص) پسر هنی
شاهان گیساتی حدود سده هفتم تا ۵۱۹پ.م
شاتی هوپیتی (اواخر سده هفتم پ.م)
هومبان شوتوروک (اوایل سده ششم پ.م) پسر شاتی هوپیتی
هوتران تمتی (اواسط سده ششم پ.م)
اَتَه هَمیتی این شوشینک (تا ۵۲۰/۱۹پ.م) پسر هوتران تمتی
شاهان زامین حدود سده هفتم و ششم پ.م
بَهوری یکم[۲۷] (اواخر سده ۷پ.م)
بهوری دوم[۲۸] (اوایل سده ۶پ.م)
شاهان سَماتی حدود سده ۶پ.م
دابالا[۲۹]
آمپیریش [۳۰] پسر دابالا
آنی شیلهَه[۳۱] پسر دابالا
اونزی کیلیک [۳۲] پسر آنی شیلهه
زیتیاش[۳۳]
اونسَک[۳۴] پسر زیتیاش
شاهان زَری حدود سده ۶پ.م