وایبر در ایران نفس‌های آخر را می‌کشد؟

[✘PETER✘]

یک هفته به پایان مهلت ۳۰ روزه قوه قضائیه به وزارت ارتباطات مانده است تا فکری برای «مسدودسازی یا پالایش و فیلترینگ هوشمند فضای برخی شبکه‌های اجتماعی» مانند وایبر و واتس‌آپ و تانگو کند.
به گزارش جهان به نقل از ایسنا،فیلترینگ سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی موضوع جدیدی نیست؛ اما از وقتی سخنگوی قوه قضائیه نامه‌ای به وزیر ارتباطات نوشت و خواست ظرف یک‌ماه تکلیف برخی شبکه‌های اجتماعی از جمله وایبر، واتس‌آپ و تانگو را روشن کند، انواع و اقسام نظرهای موافق و مخالف از سوی کاربران، کارشناسان و مسئولان منتشر شد.

نامه‌ای که سخنگوی دستگاه قضا در آن به انجام ندادن "اقدام مؤثر" از سوی وزارت ارتباطات در مهلت سه ماه گذشته اشاره کرده و آورده بود: «در اجرای دستور ریاست محترم قوه قضائیه حضرت آیت‌الله آملی ظرف مدت حداکثر یک‌ماه نسبت به فرآهم‌آوری زمینه و بستر فنی مورد نیاز مسدودسازی و کنترل اطلاعاتی مؤثر شبکه‌های یادشده اقدام عاجل صورت پذیرد، در غیر این صورت قوه قضائیه در راستای وظایف ذاتی خود نسبت به مسدودسازی شبکه‌های اجتماعی دارای محتوای مجرمانه اقدام مقتضی به عمل آورده و با متخلفین از دستورات قضایی در هر رده‌ای طبق قانون برخورد خواهد نمود.»

با انتشار این نامه و ضرب‌الاجل دوباره دادن به وزارت ارتباطات، محسنی اژه‌ای هر بار که با خبرنگاران روبرو شده در این باره توضیح داده و وقتی از او پرسیده‌اند آیا قرار است وایبر فیلتر شود؟، گفته: "شورای عالی فضای مجازی که ۱۷ اسفند سال ۹۰ تشکیل شده است سیاست‌های مربوط به فضای مجازی و اقدامات اجرایی را تدوین می‌کند، البته این منافاتی با سایر دستگاه‌ها که دارای مسئولیت هستند مانند وزارت ارشاد، وزارت اطلاعات و قوه قضائیه ندارد. ان‌شاءالله تصمیمات اساسی در این راستا گرفته شود تا شاهد برخی از این مسائلی که این روزها مطرح است نباشیم و یا کمتر با آن مواجه شویم. همه‌ ما قائل به این هستیم که از تکنولوژی نهایت بهره‌برداری را کنیم، این را هم همه‌ ما قائل هستیم که پیوست‌های فرهنگی، امنیتی و زیرساخت‌هایی که متناسب با نظام ماست فراهم شود."

اختلاف نظر بین مسئولان در کمیته مصادیق مجرمانه آنچنان آشکار است که از دید کاربران پنهان نمانده و علی جنتی، وزیر ارشاد هم در اظهارنظری به آن اشاره کرده و گفته: "ممکن است در جزئیات اختلاف سلیقه وجود داشته باشد که مثلاً یکی بگوید واتس‌آپ یا وایبر به عنوان یک شبکه ارتباطی باید بسته شود یا نشود."

وی افزوده که "ممکن است من نظری شخصی داشته باشم اما به عنوان دستگاه اجرایی ملزم به اجرای قانون هستیم و مسئولیت اجرایی باید مطابق قانون باشد".

بر اساس آمار سایت اَلکسا، ایران بالاترین میزان استفاده از وایبر در دنیا را به خود اختصاص داده است. وزیر ارشاد در این باره گفته که بیش از ۴.۵ تا ۵ میلیون نفر از مردم در کشور از شبکه‌های ارتباطی چون وایبر و واتس‌آپ استفاده می‌کنند. علی ربیعی، وزیر کار هم وقتی درباره توانمندی‌های زنان و اهمیت نقش آنها سخنرانی می‌کرد گفت که "زنان بیشترین کاربران شبکه‌های اجتماعی مانند وایبر هستند."

حرف و حدیث‌ها در حاشیه موضوع شبکه‌های اجتماعی کم نبود؛ چنانکه فرمانده سپاه ناحیه ثارالله شیراز از بازداشت ۱۱ تن به دلیل "تولید و بازنشر مطالب توهین‌آمیز" به امام خمینی در شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه خبر داده و گفته بود که این اشخاص توسط نیروهای امنیتی سپاه پس از رصد سایبری شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه نظیر واتس‌آپ، لاین، وایبر، تانگو و تلگرام شناسایی و دستگیر شده‌اند.

حساسیت‌ها در این باره به جایی رسید که یکی از وزارتخانه‌های اقتصادی در دستورالعملی خطاب به کارمندان و مدیرانش اعلام کرد رد و بدل کردن هرگونه اطلاعات و تصمیمات اداری از طریق این شبکه‌ها ممنوع است و خاطیان طبق مقررات مربوط به تخلفات اداری جریمه خواهند شد.

سردار کمال هادیان‌فر، رئیس پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور نیز با اشاره به انتشار برخی مطالب درباره امام خمینی(ره)، درباره توانایی پلیس برای نظارت بر وایبر و سایر شبکه‌های اجتماعی گفت: پیام‌های خصوصی در شبکه‌های اجتماعی مانند وایبر و واتس‌آپ توسط این نیروی پلیس قابل کنترل است.

وزیر ارشاد هم در چند هفته گذشته کم درباره موضوع فیلترینگ این شبکه‌ها سخن نگفته است. در یکی از اظهارنظرها، او از تدوین آیین‌نامه جدید برای کمیته تعیین مصادیق مجرمانه خبر داده و تاکید کرده که "جلوی فیلترینگ بی‌منطق خواهیم ایستاد."

علی جنتی توضیح داده: "در گذشته مسئولیت رفع فیلتر و فیلتر کردن برخی سایت‌ها از اختیارات خاصی بود که به هیأتی پنج‌ نفره سپرده شده بود که در این باره تجدیدنظر صورت گرفته و از این پس فیلتر یا رفع فیلتر هر نوع صفحه یا سایتی باید ضمن اخذ نظر ۱۳ عضو یا اکثریت اعضای کمیته تعیین مصادیق مجرمانه صورت بگیرد. هر چند در بسیاری از مسائل اتفاق نظر بین اعضای کمیته بویژه در مسائل مربوط به امنیت ملی کشور٬ عفت عمومی و مسائل اخلاقی جامعه دیده می‌شود اما باز هم برخی از آرای متضاد وجود دارد."

جنتی اضافه کرده "درخواست یکی از اعضای کمیته تعیین مصادیق مجرمانه از این پس منجر به رفع یا فیلتر صفحه یا سایتی نخواهد شد و اگر اکثریت مطلق اعضاء رای به رفع یا فیلتر صفحه یا سایتی دهند این موضوع اعمال خواهد شد٬ البته این طبق آیین‌نامه‌ای است که در حال تصویب است."

با این حال او تاکید کرده که در مورد فیلتر یا رفع فیلتر شبکه‌ها که مورد اقبال میلیونی مردم قرار گرفته باید با احتیاط برخورد کرد و تصمیمات پخته‌تر و دقیق‌تری با حضور همه اعضای اصلی این کمیته گرفت.

یک هفته دیگر وزارت ارتباطات باید تصمیم خود را درباره فیلترینگ هوشمند شبکه‌های اجتماعی و امکانات فنی‌ای که برای انجام آن بدست آورده توضیح دهد. وزیر ارتباطات که هنوز در تب و تاب پاسخ دادن به انتقادات تند مطرح شده نسبت به ورود نسل سوم و چهارم شبکه‌های اینترنتی بود، درباره فیلترینگ این شبکه‌ها اعلام کرده که وزارت ارتباطات در راستای راه‌اندازی فیلترینگ هوشمند، اقداماتی از قبیل امضای تفاهم‌نامه‌هایی با مؤسسات و مراکز علمی جهت بررسی ابعاد و طرح‌ریزی انجام داده است.

بیژن نوباوه، یکی از نماینده‌های مجلس گفته روش مقابله با وسایل ارتباط جمعی نباید فقط سلبی باشد و افزوده "اگرچه دیر شروع می‌کنیم و ممکن است نتوانیم مثل وایبر سرویس دهیم اما باید از همین‌جا شروع کنیم و نباید ناامید باشیم".

با این تفاسیر و شرح آنچه در هفته‌های گذشته رخ داده، به نظر شما راه برخورد درست با موضوع شبکه‌های اجتماعی چیست؟ آیا سازوکار مربوط به فیلترینگ هوشمند می‌تواند به خوبی عمل کند و رضایت کاربران را به همراه داشته باشد؟