بازی آنلاین
آپلود عکس
23-10-2014، 13:52
دلایل اثبات وجود خدا به اندازه ی آفریده هایش می باشند! هر آفریده ای در این جهان، بزرگترین دلیل بر وجود خداوند و وحدانیت او در خلق، مالکیت و تدبیر امور عالم، از کوچکترین ذره در زمین گرفته تا بزرگترین کهکشان در فضا است.
۱) دلیل فطرت
اولین دلیل دال بر وجود خداوند، برهان فطرت است، چون اذعان به ربوبیت پروردگار، امری فطری و ضروری است که در درون هر انسان فاجر و فاسقی یافت می شود، احساسی فراگیر است که همه ی درون انسان را پر کرده تا اعلام دارد که به آفریننده اش اقرار می کند و او را اله می داند و هرگز نمی تواند و قدرت آن را ندارد که این حقیقت را رد و یا به فراموشی بسپارد.
به باور بسیاری از مفسرین، این فطرت همان عهد و میثاقی است که خداوند قبل از آفریدن انسانها از آنها گرفته تا بر ربوبیتش گواه باشند، و آن را حجتی انکارناپذیر قرار داده تا هرگز نتوانند با بهانه و عذر پیروی از آباء و اجداد، آن را انکار کنند یا زیر نقاب نادانی، خود را مخفی نمایند.
خداوند می فرماید: «وَإِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِن بَنِی آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّیتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَی أَنفُسِهِمْ أَلَسْتَ بِرَبِّکُمْ قَالُواْ بَلَی شَهِدْنَآ أَن تَقُولُواْ یوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هَـذَا غَافِلِینَ أَوْ تَقُولُواْ إِنَّمَآ أَشْرَکَ آبَاؤُنَا مِن قَبْلُ وَکُنَّا ذُرِّیةً مِّن بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِکُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ» الأعراف: ١٧٢ ١٧٣
(ای پیغمبر! برای مردم بیان کن) هنگامی را که پروردگارت فرزندان آدم را از پشت آدمیزادگان (در طول اعصار و قرون) پدیدار کرد و (عقل و ادراک بدانان داد تا عجایب و غرایب گیتی را دریابند و از روی قوانین و سنن منظّم و شگفت انگیز هستی، خدای خود را بشناسند و بالاخره با خواندن دلایل شناخت یزدان در کتاب باز و گسترده ی جهان، انگار خداوند سبحان) ایشان را بر خودشان گواه گرفته است (و خطاب بدانان فرموده است) که: آیا من پروردگار شما نیستم ؟ آنان (هم به زبان حال پاسخ داده و) گفته اند: آری! گواهی می دهیم (توئی خالق باری. ما دلایل و براهین جهان را موجب اقرار و اعتراف شما مردمان کرده ایم) تا روز قیامت نگوئید ما از این (امر خداشناسی و یکتاپرستی) غافل و بی خبر بوده ایم یا این که نگوئید: نیاکان ما پیش از ما شرک ورزیدند و ما هم فرزندان آنان بودیم (و چون چیزی در دست نداشتیم که با آن حق را از باطل بشناسیم، از ایشان پیروی کردیم. لذا خویشتن را بی گناه می دانیم. پروردگارا!) آیا به سبب کاری که باطلگرایان (یعنی نیاکان مشرک ما که بنیانگذاران بت پرستی بوده اند) کرده اند ما را (مجازات می کنی و در روز رستاخیز با عذاب خود) نابودمان می گردانی ؟
شاید بعضی مواقع روکردن به گناه و رفاه طلبی، حجابی بر این ندای درونی باشد، یا در گوشه های فراموشی و غفلت گم شود اما خیلی سریع به هنگام شداید و سختیها، حجابها زدوده و کلبه های محقر غفلت ویران می شوند، در نهایت کافر ملحد به سوی خدا بر می گردد و سر ذلت بر درگاه خداوند می نهد!.
خداوند می فرماید:
«هُوَ الَّذِی یُسَیِّرُکُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ حَتَّی إِذَا کُنتُمْ فِی الْفُلْکِ وَجَرَیْنَ بِهِم بِرِیحٍ طَیِّبَةٍ وَفَرِحُواْ بِهَا جَآءَتْهَا رِیحٌ عَاصِفٌ وَجَآءَهُمُ الْمَوْجُ مِن کُلِّ مَکَانٍ وَظَنُّواْ أَنَّهُمْ أُحِیطَ بِهِمْ دَعَوُاْ اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ لَئِنْ أَنْجَیْتَنَا مِنْ هَـذِهِ لَنَکُونَنَّ مِنَ الشَّاکِرِینَ» یونس: ٢٢
او است که شما را در خشکی و دریا راه می برد (و امکان سیر و حرکت در قاره ها و آبها را برای شما میسّر می کند). چه بسا هنگامی که در کشتیها قرار می گیرید و کشتیها با باد موافق سرنشینان را (آرام آرام به سوی مقصد) حرکت می دهند، و سرنشینان بدان شادمان می گردند، به ناگاه باد سختی وزیدن می گیرد و از هر سو موج به سویشان می دود و می پندارند که (توسّط مرگ از هر سو) احاطه شده اند (و راه گریزی نیست. در این وقت) خدا را به فریاد می خوانند و طاعت و عبادت و فرمانبرداری و دین را تنها از آن او می دانند (چرا که همه کس و همه چیز را بسی ضعیف تر و ناتوانتر از آن می بینند که کاری از دست آنان برآید و از این ورطه رستگارشان نماید. بدین هنگام عهد می کنند که) اگر ما را از این حال برهانی، از زمره ی سپاسگزاران خواهیم بود (و دیگر به کسی و چیزی جز تو روی نمی آوریم و هرگز این و آن را به فریاد نمی خوانیم و نمی پرستیم).
«وَإِذَا غَشِیَهُمْ مَّوْجٌ کَالظُّلَلِ دَعَوُاْ اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَی الْبَرِّ فَمِنْهُمْ مُّقْتَصِدٌ وَمَا یَجْحَدُ بِآیَاتِنَآ إِلاَّ کُلُّ خَتَّارٍ کَفُورٍ» لقمان:۳۱
(منکران خدا) هنگامی که (سوار کشتی می شوند و) موجهایی همچون کوه آنان را فرا می گیرد، خالصانه خدا را به فریاد می خوانند و عبادت را خاصّ او می دانند. ولی هنگامی که آنان را نجات داده و سالم به خشکی رساندیم، برخی از ایشان میانه روی را در پیش می گیرند (و بر ایمان خود وفادار و پایدار می مانند، و تعداد زیادی دوباره خدا را فراموش کرده و راه کفر در پیش می گیرند). آیه های ما را هیچ کسی جز خیانت پیشگان ناسپاس، انکار نمی کند.
حتی بزرگ ترین مشرکان و ملحدان تاریخ هم نتوانستند، این ندای درونی را سرکوب و آن را انکار نمایند، هر چند از روی ظلم و تکبر با زبان بدان اقرار نمی کردند ولی دلهایشان به آن یقین داشت، همانگونه که خداوند درباره ی قوم فرعون می فرماید:
«وَجَحَدُواْ بِهَا وَاسْتَیْقَنَتْهَآ أَنفُسُهُمْ ظُلْماً وَعُلُوّاً فَانْظُرْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِینَ» النمل: ١٤
ستمگرانه و مستکبرانه معجزات را انکار کردند، هر چند که در دل بدانها یقین و اطمینان داشتند. بنگر سرانجام و سرنوشت تباهکاران چگونه شد؟ (مگر در دریا غرق نشدند و به دوزخ واصل نگشتند؟).
«وَلَئِن سَأَلْتَهُمْ مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ لَیَقُولُنَّ خَلَقَهُنَّ الْعَزِیزُ الْعَلِیمُ» الزخرف: ٩
اگر از مشرکان بپرسی که چه کسی آسمانها و زمین را آفریده است، قطعاً خواهند گفت: خداوند باعزّت و بس آگاه. (چرا که می دانند بتهای ایشان چنین کاری را نکرده اند و آنان به معبودان خود حقّ خالقیت نمی دهند).
«قُلْ مَن یَرْزُقُکُم مِّنَ السَّمَآءِ وَالأَرْضِ أَمَّن یَمْلِکُ السَّمْعَ والأَبْصَارَ وَمَن یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَیُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَمَن یُدَبِّرُ الأَمْرَ فَسَیَقُولُونَ اللَّهُ فَقُلْ أَفَلاَ تَتَّقُونَ» یونس: ٣١
بگو: چه کسی از آسمان (به وسیله ی اشعّه و باران) و از زمین (به وسیله ی فعل و انفعالات خاک و رویش گیاهان و درختان و میوه ی آنها) به شما روزی می رساند؟ یا چه کسی بر گوش و چشمها توانا است (و آنها را می آفریند و بدانها نیروی شنوائی و بینایی می دهد)؟ یا چه کسی زنده را از مرده، و مرده را از زنده بیرون می آورد (و حیات و ممات در دست او است)؟ یا چه کسی امور (جهان و جهانیان) را می گرداند؟ (پاسخ خواهند داد و) خواهند گفت: آن خدا است، (چرا که آفریدگار جهان و روزی رسان مردمان و مدبّر کار و بار هستی، به اقرار وجدان بیدار، خداوند دادار است). پس بگو: آیا نمی ترسید و پرهیزگار نمی شوید؟
۲) دلیل خلقت
دومین دلیل بر اثبات وجود خدا، دلیل خلقت است، تعدد این دلیل به اندازه ی شماره ی همه ی مخلوقات است، هر چیزی که در آسمان و زمین آفریده شده، دال بر وجود خداوند خالق است، آیات روشنگری که هر شک و شبهه ای را برطرف می سازند، و هر منکر و حق پوشی را لال می گرداند، و متکبرین و دشمنان را ناچار به اعتراف می کند، چون دربردارنده ی دلایل متقن و روشنی بر ربوبیت و الوهیت خداوند می باشد.
این مخلوقات با آن همه عظمت و بزرگی و هماهنگی که دارند عبث و بیهوده آفریده نشده اند، همچنین خودشان آفریننده ی خودشان نیستند، این چیزی است که فطرت بدان اذعان دارد، و به ضرورت و بداهت بدان پی می برد، پس هیچ فرضیه و گزینه ای باقی نمی ماند مگر اینکه بگوییم با دست توانمند خداوند شکست ناپذیر و دانا آفریده شده اند، خداوندی که آفرید و هماهنگی بخشید و اندازه گیری کرد و رهنمون ساخت.
اثبات آفریننده در قرآن با همان آیاتی صورت گرفته که در آن هستند مانند اثبات خورشید با نورش، یعنی ضرورتاً با دیدن نور به خورشید پی می بریم، همچنین با شنیدن آیات قرآن به وجود خدا دست می یابیم، پس نیازمند قیاس و غیر آن نیستیم.
«أَمْ خُلِقُواْ مِنْ غَیْرِ شَیْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ» الطور: ٣٥
آیا ایشان (همین جوری از عدم سربرآورده اند و) بدون هیچ گونه خالقی آفریده شده اند؟ و یا این که (خودشان خویشتن را آفریده اند و) خودشان آفریدگارند؟
۳) اجماع همه ی ملتها
یکی دیگر از دلایل اثبات وجود خداوند، اتفاق و اجماع همه ی ملت ها از روزگاران گذشته تا حال بر وجود خداوند می باشد، به گونه ای که هیچ گروه و طایفه ای منکر وجود خدا نبوده و نیست، مگر افراد معدودی که آن هم اجماع منعقده ی ملل و اقوام را خدشه دار نمی سازد، و به عقیده و سخن آنها توجهی نمی شود.
بزرگان و محققینی که در مورد ادیان و مذاهب بشری و الهی تحقیق و تفحص کرده اند، بیان داشته اند که همه ی امتها به خالقیت خداوند مؤمن بوده اند و هیچ کدام از آنها در ربوبیت خداوند به شریک و انبازی قائل نبوده اند.
خداوند می فرماید:
«قَالَتْ رُسُلُهُمْ أَفِی اللَّهِ شَکٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ یَدْعُوکُمْ لِیَغْفِرَ لَکُمْ مِّن ذُنُوبِکُمْ وَیُؤَخِّرَکُمْ إِلَی أَجَلٍ مُّسَـمًّـی قَالُواْ إِنْ أَنتُمْ إِلاَّ بَشَرٌ مِّثْلُنَا تُرِیدُونَ أَن تَصُدُّونَا عَمَّا کَانَ یَعْبُدُ آبَآؤُنَا فَأْتُونَا بِسُلْطَانٍ مُّبِینٍ» إبراهیم: ١٠
پیغمبرانشان بدیشان گفتند: مگر درباره ی وجود خدا، آفریننده ی آسمانها و زمین، بدون مُدِل و نمونه ی پیشین، شکّ و تردیدی در میان است ؟ (مگر عقل شما کتاب باز هستی را نمی نگرد و به مؤلف آن راه نمی برد؟).
بدون شک پیامبران در این مورد امتهای خود را مخاطب قرار داده اند، هیچ کدام از آنها در آن شک نکرده اند، البته جایی برای شک و تردید وجود ندارد، چون هر کس در آن شک کند ابتدا باید به محسوسات اطرافش شک و گمان ورزد.
۴) دلیل عقلی
در گذشته بیان کردیم که دلایل دال بر وجود خداوند به تعداد آفریده ها هستند، و همه ی این دلایل بر سه اصل بنا شده اند که عقل به صراحت به صحت آنها گواهی می دهد، و قرآن و سنت هم بر آنها دلالت می کنند، به گونه ای که انسانها از هر قوم و قبیله و رنگ و جنسی که باشند نمی توانند آن را انکار کنند.
اصول مذکور عبارتند از:
ـ اصل اول: هر فعلی فاعلی دارد
عدم و نیستی چیزی را نمی آفریند، این ضرورتی عقلی و حقیقتی شرعی است، هر عقلی آن را می پذیرد و کتاب خداوند هم آن را اثبات فرموده است.
خداوند می فرماید:
«أَمْ خُلِقُواْ مِنْ غَیْرِ شَیْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ أَمْ خَلَقُواْ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ بَل لاَّ یُوقِنُونَ» الطور: ٣٥ ٣٦
آیا ایشان (همین جوری از عدم سربرآورده اند و) بدون هیچ گونه خالقی آفریده شده اند؟ و یا این که (خودشان خویشتن را آفریده اند و) خودشان آفریدگارند؟ یا این که آنان آسمانها و زمین را آفریده اند؟! بلکه ایشان طالب یقین نیستند.
انسان عاقل چگونه این حقیقت را انکار می کند در حالی که لباسی که به تن کرده و ماشینی که سوار آن می شود و سایه ای که او را از گرمی خورشید نگه داری می کند، حتی غذا و آشامیدنی، خلاصه هر چیزی که گرداگرد انسان قرار گرفته اند بر این حقیقت خدشه ناپذیر گواهی می دهند؟! اصلاً معقول و ممکن نیست که همه ی این اشیاء بی شمار بدون خالق و سازنده ایجاد شوند.
اگر این اصل را به کار گیریم، و همه ی مخلوقات گرداگرد خود را ببینیم که در این جهان پهناور ایجاد شده اند، یقین پیدا می کنیم که لاجرم هر فعلی فاعلی دارد.
ـ اصل دوم: هر فعلی نشانگر توانایی و صفات فاعل آن است
چون میان فعل و فاعل علاقه و ارتباط ناگسستنی وجود دارد، هر فعلی که صورت می گیرد آیینه ای از قدرت و توانایی فاعل آن است، مثلاً اگر لامپ الکتریکی را مشاهده می کنیم متوجه می شویم که سازنده ی آن دارای شیشه و سیم های گوناگونی بوده و به هر کدام از آنها علم و آگاهی کافی داشته، و چنین توانایی در او وجود دارد که بتواند این گونه از شیشه و سیم استفاده کند، جدا از اینها باید به الکتریسیته هم علم و آگاهی کافی داشته باشد.
بدین گونه متوجه می شویم که میان فعل و فاعل ارتباط تنگاتنگی بر توانایی و صفات فاعل حاکم است و این قاعده را در هر موجودی آشکارا می بینیم.
قرآن کریم ما را به این اصل متقن راهنمایی کرده است، و ما را تشویق فرموده که به مخلوقات جهان خیره شویم تا در خلال آن بسیاری از صفات خداوند را بشناسیم.
خداوند می فرماید:
«اللَّهُ الَّذِی یُرْسِلُ الرِّیَاحَ فَتُثِیرُ سَحَاباً فَیَبْسُطُهُ فِی السَّمَآءِ کَیْفَ یَشَآءُ وَیَجْعَلُهُ کِسَفاً فَتَرَی الْوَدْقَ یَخْرُجُ مِنْ خِلاَلِهِ فَإِذَآ أَصَابَ بِهِ مَن یَشَآءُ مِنْ عِبَادِهِ إِذَا هُمْ یَسْتَبْشِرُونَ وَإِن کَانُواْ مِن قَبْلِ أَن یُنَزَّلَ عَلَیْهِمْ مِّن قَبْلِهِ لَمُبْلِسِینَ فَانظُرْ إِلَی آثَارِ رَحْمَةِ اللَّهِ کَیْفَ یُحْیِیِ الأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَآ إِنَّ ذَلِکَ لَمُحْییِ الْمَوْتَی وَهُوَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» الروم: ٤٨ ٥٠
خدا کسی است که بادها را وزان می سازد و بادها ابرها را برمی انگیزند. سپس خدا آن گونه که بخواهد ابرها را در (پهنه ی) آسمان می گستراند و آنها را به صورت توده هایی بالای یکدیگر انباشته و متراکم می دارد و (پس از تلقیح، ای انسان) تو می بینی که از لابلای آنها بارانها فرو می بارد، و هنگامی که آن (باران حیات بخش) را بر کسانی از بندگانش می باراند، آنان خوشحال و مسرور می گردند. آنان قطعاً (لحظاتی) پیش از نزول باران، ناامید و سرگردان بوده اند. به آثار (باران یعنی) رحمت الهی بنگر که چگونه زمین را پس از مردنش زنده می کند. آن کس (که زمین مرده را این چنین با نزول باران زنده می کند) زنده کننده ی مردگان (در رستاخیز) است و او بر همه چیز توانا است.
چگونگی ایجاد باران و باریدنش بر زمین مرده و زنده کردن آن، همه دال بر وجود و توانایی آفریننده هستند، مخصوصاً قدرت زنده کردن مردگان و برپایی قیامت، همچنان که به رحمت خداوند اشاره می کند که چگونه به داد مردم می رسد.
خلاصه، شناخت بعضی از صفات فاعل از خلال مشاهده ی افعال و آثارش روشی عقلی و شرعی است که عقل به ضرورت آن را درک می کند، و نصوص شرعی نیز بر آن مهر تأیید زده و آنرا اساس مهمی برای شناخت حقایق ایمان قرار داده اند.
با به کارگیری این اصل متوجه می شویم که این جهان خالقی دارد و خالق آن دارای صفات فراوانی است که هر مخلوقی به بخشی از آنها اشاره می کند، با تدبر در عظمت و بزرگی مخلوقات به قدرت بی نهایت خداوند عزیز، و با دقت در حیات موجودات به حیات مطلق پروردگار پی می بریم و با مشاهده ی نظم و دقت در آنها به حکمت و علم خداوند دست پیدا می کنیم و با وحدت در نظام آفریده ها و قوانین ثابتش به وحدانیت خداوند علم پیدا می کنیم.
بنا به قواعد و بیانات گذشته می توانیم بگوییم که همه ی این مخلوقات با دستان توانا و حکمت و علم بی پایان خداوند همیشه زنده که هیچ چیز بر او چیره نمی شود آفریده شده اند.
ـ اصل سوم:
هرگز نمی توان کاری را به کسی نسبت داد که از انجام آن عاجز است
این هم یکی دیگر از اصول عقلی است که عقل بدان گواهی می دهد و شریعت هم بر آن دلالت می کند، ممکن نیست بتوان به فردی که لال است و لکنت زبان دارد فصاحت و بلاغت نسبت داد، و عقلاً ممکن نیست به حیوانی که عقل و اراده ندارد یا انسان جاهلی که چیزی نمی داند، ساختن سفینه ای فضایی و داشتن معلومات فراوان را نسبت داد!! یا نمی توان عملیات جراحی مغز را به فرد دهاتی صحرا نشین و گوسفندچرانی نسبت داد! همچنانکه نمی توان نوشتن کتابی در مورد اتم را به او منسوب کرد.
همچنین نمی توان به صخره سنگی قدرت آفریدن و روزی دادن و زنده کردن و میراندن و سود و زیان رساندن را نسبت داد.
خداوند می فرماید:
«أَیُشْرِکُونَ مَا لاَ یَخْلُقُ شَیْئاً وَهُمْ یُخْلَقُونَ * وَلاَ یَسْتَطِیعُونَ لَهُمْ نَصْراً وَلاَ أَنْفُسَهُمْ یَنصُرُونَ * وَإِن تَدْعُوهُمْ إِلَی ٱلْهُدَیٰ لاَ یَتَّبِعُوکُمْ سَوَآءٌ عَلَیْکُمْ أَدَعَوْتُمُوهُمْ أَمْ أَنْتُمْ صَامِتُونَ * إِنَّ ٱلَّذِینَ تَدْعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ عِبَادٌ أَمْثَالُکُمْ فَٱدْعُوهُمْ فَلْیَسْتَجِیبُواْ لَکُمْ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ * أَلَهُمْ أَرْجُلٌ یَمْشُونَ بِهَآ أَمْ لَهُمْ أَیْدٍ یَبْطِشُونَ بِهَآ أَمْ لَهُمْ أَعْیُنٌ یُبْصِرُونَ بِهَآ أَمْ لَهُمْ آذَانٌ یَسْمَعُونَ بِهَا قُلِ ٱدْعُواْ شُرَکَآءَکُمْ ثُمَّ کِیدُونِ فَلاَ تُنظِرُونِ» الأعراف: ١٩١ ١٩٥
آیا چیزهائی را انباز خدا می سازند که نمی توانند چیزی را بیافرینند و بلکه خودشان هم آفریده می شوند؟ انبازهای آنان نه می توانند ایشان را یاری دهند و نه می توانند خویشتن را کمک نمایند. (ای بت پرستان!) شما اگر انبازهای خود را به فریاد خوانید تا شما را هدایت کنند، پاسخ شما را نمی توانند بدهند و خواسته ی شما را برآورده کنند. برای شما یکسان است، خواه آنها را به فریاد خوانید، و خواه خاموش باشید (و آنها را به یاری نطلبید. در هر دو صورت تکانی و کمکی از آنها نمی بینید). بتهایی را که بجز خدا فریاد می دارید و می پرستید، بندگانی همچون خود شما هستند (و کاری از آنان ساخته نیست و نمی توانند فریادرس شما باشند). آنان را به فریاد خوانید و (از ایشان استمداد جوئید) اگر راست می گوئید (که کاری از ایشان ساخته است) باید که به شما پاسخ دهند (و نیاز شما را برآورده کنند). آیا این بتها دارای پاهایی هستند که با آنها راه بروند؟ یا دارای دستهایی هستند که با آنها چیزی را برگیرند (و دفع بلا از شما و خویشتن کنند؟) یا چشمهایی دارند که با آنها ببینند؟ یا گوشهایی دارند که با آنها بشنوند؟ (پس آنها نه تنها با شما برابر نیستند، بلکه از شما هم کمتر و ناتوان ترند. در این صورت چگونه آنها را انباز خدا می کنید و آنها را می پرستید؟). بگو: این بتهایی را که شریک خدا می دانید فراخوانید و سپس شما و آنها همراه یکدیگر درباره ی من نیرنگ و چاره جویی کنید و اصلاً مرا مهلت ندهید (و اگر می توانید غضبم کنید و نابودم گردانید. امّا بدانید که اینها موجودات غیرمؤثّری هستند و کمترین تأثیری در وضع من و شما ندارند).
خداوند می فرماید:
«وَاتَّخَذُواْ مِن دُونِهِ آلِهَةً لاَّ یَخْلُقُونَ شَیْئاً وَهُمْ یُخْلَقُونَ وَلاَ یَمْلِکُونَ لأَنْفُسِهِمْ ضَرّاً وَلاَ نَفْعاً وَلاَ یَمْلِکُونَ مَوْتاً وَلاَ حَیَـاةً وَلاَ نُشُوراً» الفرقان: ٣
(مشرکان) سوای خدا، معبودهایی را برگرفته اند (و به پرستش اصنام و کواکب و اشخاصی پرداخته اند) که چیزی را نمی آفرینند و بلکه خودشان آفریده هایی بیش نیستند، و مالک سود و زیانی برای خود نبوده، و بر مرگ و زندگی و رستاخیز اختیار و توانی ندارند.
خداوند می فرماید:
«قُلْ أَرَأَیْتُمْ شُرَکَآءَکُمُ الَّذِینَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَرُونِی مَاذَا خَلَقُواْ مِنَ الأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْکٌ فِی السَّمَاوَاتِ أَمْ آتَیْنَاهُمْ کِتَاباً فَهُمْ عَلَی بَیِّنَةٍ مِّنْهُ بَلْ إِن یَعِدُ الظَّالِمُونَ بَعْضُهُم بَعْضاً إِلاَّ غُرُوراً» فاطر: ٤٠
بگو: آیا درباره ی انبازهای خود که علاوه از خدا آنها را هم به فریاد می خوانید، خوب دقّت کرده اید؟ نشانم دهید آنها کدام چیز زمین را آفریده اند؟ و یا در آفرینش (کدام چیز) آسمانها مشارکت داشته اند؟ یا شاید کتاب (آسمانی) در اختیار مشرکان گذارده ایم و ایشان حجّت روشنی از آن (بر کار شرک و بت پرستی خود) دارند؟! (اصلاً ایشان دلیل عقلی و دلیل نقلی ندارند) و بلکه ستمگران جز وعده های دروغ به یکدیگر نمی دهند (و فقط همدیگر را گول می زنند).
اگر این اصل را به کار گیریم متوجه می شویم که در میان همه ی آفریده ها نمی توان به هیچ کدام از آنها آفریدن را نسبت داد، چون هیچ کدام از آنها به صفات حکمت، علم، آگاهی، بزرگی، سیطره، هدایت، زنده بودن، دوام و بقاء ... متصف نیستند! پس وقتی که آفریدن را به هیچ کدام از مخلوقات نمی توان نسبت داد، معلوم می شود که خالق هستی غیر از هستی و طبیعت مخلوق است.
۱) دلیل فطرت
اولین دلیل دال بر وجود خداوند، برهان فطرت است، چون اذعان به ربوبیت پروردگار، امری فطری و ضروری است که در درون هر انسان فاجر و فاسقی یافت می شود، احساسی فراگیر است که همه ی درون انسان را پر کرده تا اعلام دارد که به آفریننده اش اقرار می کند و او را اله می داند و هرگز نمی تواند و قدرت آن را ندارد که این حقیقت را رد و یا به فراموشی بسپارد.
به باور بسیاری از مفسرین، این فطرت همان عهد و میثاقی است که خداوند قبل از آفریدن انسانها از آنها گرفته تا بر ربوبیتش گواه باشند، و آن را حجتی انکارناپذیر قرار داده تا هرگز نتوانند با بهانه و عذر پیروی از آباء و اجداد، آن را انکار کنند یا زیر نقاب نادانی، خود را مخفی نمایند.
خداوند می فرماید: «وَإِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِن بَنِی آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّیتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَی أَنفُسِهِمْ أَلَسْتَ بِرَبِّکُمْ قَالُواْ بَلَی شَهِدْنَآ أَن تَقُولُواْ یوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هَـذَا غَافِلِینَ أَوْ تَقُولُواْ إِنَّمَآ أَشْرَکَ آبَاؤُنَا مِن قَبْلُ وَکُنَّا ذُرِّیةً مِّن بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِکُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ» الأعراف: ١٧٢ ١٧٣
(ای پیغمبر! برای مردم بیان کن) هنگامی را که پروردگارت فرزندان آدم را از پشت آدمیزادگان (در طول اعصار و قرون) پدیدار کرد و (عقل و ادراک بدانان داد تا عجایب و غرایب گیتی را دریابند و از روی قوانین و سنن منظّم و شگفت انگیز هستی، خدای خود را بشناسند و بالاخره با خواندن دلایل شناخت یزدان در کتاب باز و گسترده ی جهان، انگار خداوند سبحان) ایشان را بر خودشان گواه گرفته است (و خطاب بدانان فرموده است) که: آیا من پروردگار شما نیستم ؟ آنان (هم به زبان حال پاسخ داده و) گفته اند: آری! گواهی می دهیم (توئی خالق باری. ما دلایل و براهین جهان را موجب اقرار و اعتراف شما مردمان کرده ایم) تا روز قیامت نگوئید ما از این (امر خداشناسی و یکتاپرستی) غافل و بی خبر بوده ایم یا این که نگوئید: نیاکان ما پیش از ما شرک ورزیدند و ما هم فرزندان آنان بودیم (و چون چیزی در دست نداشتیم که با آن حق را از باطل بشناسیم، از ایشان پیروی کردیم. لذا خویشتن را بی گناه می دانیم. پروردگارا!) آیا به سبب کاری که باطلگرایان (یعنی نیاکان مشرک ما که بنیانگذاران بت پرستی بوده اند) کرده اند ما را (مجازات می کنی و در روز رستاخیز با عذاب خود) نابودمان می گردانی ؟
شاید بعضی مواقع روکردن به گناه و رفاه طلبی، حجابی بر این ندای درونی باشد، یا در گوشه های فراموشی و غفلت گم شود اما خیلی سریع به هنگام شداید و سختیها، حجابها زدوده و کلبه های محقر غفلت ویران می شوند، در نهایت کافر ملحد به سوی خدا بر می گردد و سر ذلت بر درگاه خداوند می نهد!.
خداوند می فرماید:
«هُوَ الَّذِی یُسَیِّرُکُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ حَتَّی إِذَا کُنتُمْ فِی الْفُلْکِ وَجَرَیْنَ بِهِم بِرِیحٍ طَیِّبَةٍ وَفَرِحُواْ بِهَا جَآءَتْهَا رِیحٌ عَاصِفٌ وَجَآءَهُمُ الْمَوْجُ مِن کُلِّ مَکَانٍ وَظَنُّواْ أَنَّهُمْ أُحِیطَ بِهِمْ دَعَوُاْ اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ لَئِنْ أَنْجَیْتَنَا مِنْ هَـذِهِ لَنَکُونَنَّ مِنَ الشَّاکِرِینَ» یونس: ٢٢
او است که شما را در خشکی و دریا راه می برد (و امکان سیر و حرکت در قاره ها و آبها را برای شما میسّر می کند). چه بسا هنگامی که در کشتیها قرار می گیرید و کشتیها با باد موافق سرنشینان را (آرام آرام به سوی مقصد) حرکت می دهند، و سرنشینان بدان شادمان می گردند، به ناگاه باد سختی وزیدن می گیرد و از هر سو موج به سویشان می دود و می پندارند که (توسّط مرگ از هر سو) احاطه شده اند (و راه گریزی نیست. در این وقت) خدا را به فریاد می خوانند و طاعت و عبادت و فرمانبرداری و دین را تنها از آن او می دانند (چرا که همه کس و همه چیز را بسی ضعیف تر و ناتوانتر از آن می بینند که کاری از دست آنان برآید و از این ورطه رستگارشان نماید. بدین هنگام عهد می کنند که) اگر ما را از این حال برهانی، از زمره ی سپاسگزاران خواهیم بود (و دیگر به کسی و چیزی جز تو روی نمی آوریم و هرگز این و آن را به فریاد نمی خوانیم و نمی پرستیم).
«وَإِذَا غَشِیَهُمْ مَّوْجٌ کَالظُّلَلِ دَعَوُاْ اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَی الْبَرِّ فَمِنْهُمْ مُّقْتَصِدٌ وَمَا یَجْحَدُ بِآیَاتِنَآ إِلاَّ کُلُّ خَتَّارٍ کَفُورٍ» لقمان:۳۱
(منکران خدا) هنگامی که (سوار کشتی می شوند و) موجهایی همچون کوه آنان را فرا می گیرد، خالصانه خدا را به فریاد می خوانند و عبادت را خاصّ او می دانند. ولی هنگامی که آنان را نجات داده و سالم به خشکی رساندیم، برخی از ایشان میانه روی را در پیش می گیرند (و بر ایمان خود وفادار و پایدار می مانند، و تعداد زیادی دوباره خدا را فراموش کرده و راه کفر در پیش می گیرند). آیه های ما را هیچ کسی جز خیانت پیشگان ناسپاس، انکار نمی کند.
حتی بزرگ ترین مشرکان و ملحدان تاریخ هم نتوانستند، این ندای درونی را سرکوب و آن را انکار نمایند، هر چند از روی ظلم و تکبر با زبان بدان اقرار نمی کردند ولی دلهایشان به آن یقین داشت، همانگونه که خداوند درباره ی قوم فرعون می فرماید:
«وَجَحَدُواْ بِهَا وَاسْتَیْقَنَتْهَآ أَنفُسُهُمْ ظُلْماً وَعُلُوّاً فَانْظُرْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِینَ» النمل: ١٤
ستمگرانه و مستکبرانه معجزات را انکار کردند، هر چند که در دل بدانها یقین و اطمینان داشتند. بنگر سرانجام و سرنوشت تباهکاران چگونه شد؟ (مگر در دریا غرق نشدند و به دوزخ واصل نگشتند؟).
«وَلَئِن سَأَلْتَهُمْ مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ لَیَقُولُنَّ خَلَقَهُنَّ الْعَزِیزُ الْعَلِیمُ» الزخرف: ٩
اگر از مشرکان بپرسی که چه کسی آسمانها و زمین را آفریده است، قطعاً خواهند گفت: خداوند باعزّت و بس آگاه. (چرا که می دانند بتهای ایشان چنین کاری را نکرده اند و آنان به معبودان خود حقّ خالقیت نمی دهند).
«قُلْ مَن یَرْزُقُکُم مِّنَ السَّمَآءِ وَالأَرْضِ أَمَّن یَمْلِکُ السَّمْعَ والأَبْصَارَ وَمَن یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَیُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَمَن یُدَبِّرُ الأَمْرَ فَسَیَقُولُونَ اللَّهُ فَقُلْ أَفَلاَ تَتَّقُونَ» یونس: ٣١
بگو: چه کسی از آسمان (به وسیله ی اشعّه و باران) و از زمین (به وسیله ی فعل و انفعالات خاک و رویش گیاهان و درختان و میوه ی آنها) به شما روزی می رساند؟ یا چه کسی بر گوش و چشمها توانا است (و آنها را می آفریند و بدانها نیروی شنوائی و بینایی می دهد)؟ یا چه کسی زنده را از مرده، و مرده را از زنده بیرون می آورد (و حیات و ممات در دست او است)؟ یا چه کسی امور (جهان و جهانیان) را می گرداند؟ (پاسخ خواهند داد و) خواهند گفت: آن خدا است، (چرا که آفریدگار جهان و روزی رسان مردمان و مدبّر کار و بار هستی، به اقرار وجدان بیدار، خداوند دادار است). پس بگو: آیا نمی ترسید و پرهیزگار نمی شوید؟
۲) دلیل خلقت
دومین دلیل بر اثبات وجود خدا، دلیل خلقت است، تعدد این دلیل به اندازه ی شماره ی همه ی مخلوقات است، هر چیزی که در آسمان و زمین آفریده شده، دال بر وجود خداوند خالق است، آیات روشنگری که هر شک و شبهه ای را برطرف می سازند، و هر منکر و حق پوشی را لال می گرداند، و متکبرین و دشمنان را ناچار به اعتراف می کند، چون دربردارنده ی دلایل متقن و روشنی بر ربوبیت و الوهیت خداوند می باشد.
این مخلوقات با آن همه عظمت و بزرگی و هماهنگی که دارند عبث و بیهوده آفریده نشده اند، همچنین خودشان آفریننده ی خودشان نیستند، این چیزی است که فطرت بدان اذعان دارد، و به ضرورت و بداهت بدان پی می برد، پس هیچ فرضیه و گزینه ای باقی نمی ماند مگر اینکه بگوییم با دست توانمند خداوند شکست ناپذیر و دانا آفریده شده اند، خداوندی که آفرید و هماهنگی بخشید و اندازه گیری کرد و رهنمون ساخت.
اثبات آفریننده در قرآن با همان آیاتی صورت گرفته که در آن هستند مانند اثبات خورشید با نورش، یعنی ضرورتاً با دیدن نور به خورشید پی می بریم، همچنین با شنیدن آیات قرآن به وجود خدا دست می یابیم، پس نیازمند قیاس و غیر آن نیستیم.
«أَمْ خُلِقُواْ مِنْ غَیْرِ شَیْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ» الطور: ٣٥
آیا ایشان (همین جوری از عدم سربرآورده اند و) بدون هیچ گونه خالقی آفریده شده اند؟ و یا این که (خودشان خویشتن را آفریده اند و) خودشان آفریدگارند؟
۳) اجماع همه ی ملتها
یکی دیگر از دلایل اثبات وجود خداوند، اتفاق و اجماع همه ی ملت ها از روزگاران گذشته تا حال بر وجود خداوند می باشد، به گونه ای که هیچ گروه و طایفه ای منکر وجود خدا نبوده و نیست، مگر افراد معدودی که آن هم اجماع منعقده ی ملل و اقوام را خدشه دار نمی سازد، و به عقیده و سخن آنها توجهی نمی شود.
بزرگان و محققینی که در مورد ادیان و مذاهب بشری و الهی تحقیق و تفحص کرده اند، بیان داشته اند که همه ی امتها به خالقیت خداوند مؤمن بوده اند و هیچ کدام از آنها در ربوبیت خداوند به شریک و انبازی قائل نبوده اند.
خداوند می فرماید:
«قَالَتْ رُسُلُهُمْ أَفِی اللَّهِ شَکٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ یَدْعُوکُمْ لِیَغْفِرَ لَکُمْ مِّن ذُنُوبِکُمْ وَیُؤَخِّرَکُمْ إِلَی أَجَلٍ مُّسَـمًّـی قَالُواْ إِنْ أَنتُمْ إِلاَّ بَشَرٌ مِّثْلُنَا تُرِیدُونَ أَن تَصُدُّونَا عَمَّا کَانَ یَعْبُدُ آبَآؤُنَا فَأْتُونَا بِسُلْطَانٍ مُّبِینٍ» إبراهیم: ١٠
پیغمبرانشان بدیشان گفتند: مگر درباره ی وجود خدا، آفریننده ی آسمانها و زمین، بدون مُدِل و نمونه ی پیشین، شکّ و تردیدی در میان است ؟ (مگر عقل شما کتاب باز هستی را نمی نگرد و به مؤلف آن راه نمی برد؟).
بدون شک پیامبران در این مورد امتهای خود را مخاطب قرار داده اند، هیچ کدام از آنها در آن شک نکرده اند، البته جایی برای شک و تردید وجود ندارد، چون هر کس در آن شک کند ابتدا باید به محسوسات اطرافش شک و گمان ورزد.
۴) دلیل عقلی
در گذشته بیان کردیم که دلایل دال بر وجود خداوند به تعداد آفریده ها هستند، و همه ی این دلایل بر سه اصل بنا شده اند که عقل به صراحت به صحت آنها گواهی می دهد، و قرآن و سنت هم بر آنها دلالت می کنند، به گونه ای که انسانها از هر قوم و قبیله و رنگ و جنسی که باشند نمی توانند آن را انکار کنند.
اصول مذکور عبارتند از:
ـ اصل اول: هر فعلی فاعلی دارد
عدم و نیستی چیزی را نمی آفریند، این ضرورتی عقلی و حقیقتی شرعی است، هر عقلی آن را می پذیرد و کتاب خداوند هم آن را اثبات فرموده است.
خداوند می فرماید:
«أَمْ خُلِقُواْ مِنْ غَیْرِ شَیْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ أَمْ خَلَقُواْ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ بَل لاَّ یُوقِنُونَ» الطور: ٣٥ ٣٦
آیا ایشان (همین جوری از عدم سربرآورده اند و) بدون هیچ گونه خالقی آفریده شده اند؟ و یا این که (خودشان خویشتن را آفریده اند و) خودشان آفریدگارند؟ یا این که آنان آسمانها و زمین را آفریده اند؟! بلکه ایشان طالب یقین نیستند.
انسان عاقل چگونه این حقیقت را انکار می کند در حالی که لباسی که به تن کرده و ماشینی که سوار آن می شود و سایه ای که او را از گرمی خورشید نگه داری می کند، حتی غذا و آشامیدنی، خلاصه هر چیزی که گرداگرد انسان قرار گرفته اند بر این حقیقت خدشه ناپذیر گواهی می دهند؟! اصلاً معقول و ممکن نیست که همه ی این اشیاء بی شمار بدون خالق و سازنده ایجاد شوند.
اگر این اصل را به کار گیریم، و همه ی مخلوقات گرداگرد خود را ببینیم که در این جهان پهناور ایجاد شده اند، یقین پیدا می کنیم که لاجرم هر فعلی فاعلی دارد.
ـ اصل دوم: هر فعلی نشانگر توانایی و صفات فاعل آن است
چون میان فعل و فاعل علاقه و ارتباط ناگسستنی وجود دارد، هر فعلی که صورت می گیرد آیینه ای از قدرت و توانایی فاعل آن است، مثلاً اگر لامپ الکتریکی را مشاهده می کنیم متوجه می شویم که سازنده ی آن دارای شیشه و سیم های گوناگونی بوده و به هر کدام از آنها علم و آگاهی کافی داشته، و چنین توانایی در او وجود دارد که بتواند این گونه از شیشه و سیم استفاده کند، جدا از اینها باید به الکتریسیته هم علم و آگاهی کافی داشته باشد.
بدین گونه متوجه می شویم که میان فعل و فاعل ارتباط تنگاتنگی بر توانایی و صفات فاعل حاکم است و این قاعده را در هر موجودی آشکارا می بینیم.
قرآن کریم ما را به این اصل متقن راهنمایی کرده است، و ما را تشویق فرموده که به مخلوقات جهان خیره شویم تا در خلال آن بسیاری از صفات خداوند را بشناسیم.
خداوند می فرماید:
«اللَّهُ الَّذِی یُرْسِلُ الرِّیَاحَ فَتُثِیرُ سَحَاباً فَیَبْسُطُهُ فِی السَّمَآءِ کَیْفَ یَشَآءُ وَیَجْعَلُهُ کِسَفاً فَتَرَی الْوَدْقَ یَخْرُجُ مِنْ خِلاَلِهِ فَإِذَآ أَصَابَ بِهِ مَن یَشَآءُ مِنْ عِبَادِهِ إِذَا هُمْ یَسْتَبْشِرُونَ وَإِن کَانُواْ مِن قَبْلِ أَن یُنَزَّلَ عَلَیْهِمْ مِّن قَبْلِهِ لَمُبْلِسِینَ فَانظُرْ إِلَی آثَارِ رَحْمَةِ اللَّهِ کَیْفَ یُحْیِیِ الأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَآ إِنَّ ذَلِکَ لَمُحْییِ الْمَوْتَی وَهُوَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» الروم: ٤٨ ٥٠
خدا کسی است که بادها را وزان می سازد و بادها ابرها را برمی انگیزند. سپس خدا آن گونه که بخواهد ابرها را در (پهنه ی) آسمان می گستراند و آنها را به صورت توده هایی بالای یکدیگر انباشته و متراکم می دارد و (پس از تلقیح، ای انسان) تو می بینی که از لابلای آنها بارانها فرو می بارد، و هنگامی که آن (باران حیات بخش) را بر کسانی از بندگانش می باراند، آنان خوشحال و مسرور می گردند. آنان قطعاً (لحظاتی) پیش از نزول باران، ناامید و سرگردان بوده اند. به آثار (باران یعنی) رحمت الهی بنگر که چگونه زمین را پس از مردنش زنده می کند. آن کس (که زمین مرده را این چنین با نزول باران زنده می کند) زنده کننده ی مردگان (در رستاخیز) است و او بر همه چیز توانا است.
چگونگی ایجاد باران و باریدنش بر زمین مرده و زنده کردن آن، همه دال بر وجود و توانایی آفریننده هستند، مخصوصاً قدرت زنده کردن مردگان و برپایی قیامت، همچنان که به رحمت خداوند اشاره می کند که چگونه به داد مردم می رسد.
خلاصه، شناخت بعضی از صفات فاعل از خلال مشاهده ی افعال و آثارش روشی عقلی و شرعی است که عقل به ضرورت آن را درک می کند، و نصوص شرعی نیز بر آن مهر تأیید زده و آنرا اساس مهمی برای شناخت حقایق ایمان قرار داده اند.
با به کارگیری این اصل متوجه می شویم که این جهان خالقی دارد و خالق آن دارای صفات فراوانی است که هر مخلوقی به بخشی از آنها اشاره می کند، با تدبر در عظمت و بزرگی مخلوقات به قدرت بی نهایت خداوند عزیز، و با دقت در حیات موجودات به حیات مطلق پروردگار پی می بریم و با مشاهده ی نظم و دقت در آنها به حکمت و علم خداوند دست پیدا می کنیم و با وحدت در نظام آفریده ها و قوانین ثابتش به وحدانیت خداوند علم پیدا می کنیم.
بنا به قواعد و بیانات گذشته می توانیم بگوییم که همه ی این مخلوقات با دستان توانا و حکمت و علم بی پایان خداوند همیشه زنده که هیچ چیز بر او چیره نمی شود آفریده شده اند.
ـ اصل سوم:
هرگز نمی توان کاری را به کسی نسبت داد که از انجام آن عاجز است
این هم یکی دیگر از اصول عقلی است که عقل بدان گواهی می دهد و شریعت هم بر آن دلالت می کند، ممکن نیست بتوان به فردی که لال است و لکنت زبان دارد فصاحت و بلاغت نسبت داد، و عقلاً ممکن نیست به حیوانی که عقل و اراده ندارد یا انسان جاهلی که چیزی نمی داند، ساختن سفینه ای فضایی و داشتن معلومات فراوان را نسبت داد!! یا نمی توان عملیات جراحی مغز را به فرد دهاتی صحرا نشین و گوسفندچرانی نسبت داد! همچنانکه نمی توان نوشتن کتابی در مورد اتم را به او منسوب کرد.
همچنین نمی توان به صخره سنگی قدرت آفریدن و روزی دادن و زنده کردن و میراندن و سود و زیان رساندن را نسبت داد.
خداوند می فرماید:
«أَیُشْرِکُونَ مَا لاَ یَخْلُقُ شَیْئاً وَهُمْ یُخْلَقُونَ * وَلاَ یَسْتَطِیعُونَ لَهُمْ نَصْراً وَلاَ أَنْفُسَهُمْ یَنصُرُونَ * وَإِن تَدْعُوهُمْ إِلَی ٱلْهُدَیٰ لاَ یَتَّبِعُوکُمْ سَوَآءٌ عَلَیْکُمْ أَدَعَوْتُمُوهُمْ أَمْ أَنْتُمْ صَامِتُونَ * إِنَّ ٱلَّذِینَ تَدْعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ عِبَادٌ أَمْثَالُکُمْ فَٱدْعُوهُمْ فَلْیَسْتَجِیبُواْ لَکُمْ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ * أَلَهُمْ أَرْجُلٌ یَمْشُونَ بِهَآ أَمْ لَهُمْ أَیْدٍ یَبْطِشُونَ بِهَآ أَمْ لَهُمْ أَعْیُنٌ یُبْصِرُونَ بِهَآ أَمْ لَهُمْ آذَانٌ یَسْمَعُونَ بِهَا قُلِ ٱدْعُواْ شُرَکَآءَکُمْ ثُمَّ کِیدُونِ فَلاَ تُنظِرُونِ» الأعراف: ١٩١ ١٩٥
آیا چیزهائی را انباز خدا می سازند که نمی توانند چیزی را بیافرینند و بلکه خودشان هم آفریده می شوند؟ انبازهای آنان نه می توانند ایشان را یاری دهند و نه می توانند خویشتن را کمک نمایند. (ای بت پرستان!) شما اگر انبازهای خود را به فریاد خوانید تا شما را هدایت کنند، پاسخ شما را نمی توانند بدهند و خواسته ی شما را برآورده کنند. برای شما یکسان است، خواه آنها را به فریاد خوانید، و خواه خاموش باشید (و آنها را به یاری نطلبید. در هر دو صورت تکانی و کمکی از آنها نمی بینید). بتهایی را که بجز خدا فریاد می دارید و می پرستید، بندگانی همچون خود شما هستند (و کاری از آنان ساخته نیست و نمی توانند فریادرس شما باشند). آنان را به فریاد خوانید و (از ایشان استمداد جوئید) اگر راست می گوئید (که کاری از ایشان ساخته است) باید که به شما پاسخ دهند (و نیاز شما را برآورده کنند). آیا این بتها دارای پاهایی هستند که با آنها راه بروند؟ یا دارای دستهایی هستند که با آنها چیزی را برگیرند (و دفع بلا از شما و خویشتن کنند؟) یا چشمهایی دارند که با آنها ببینند؟ یا گوشهایی دارند که با آنها بشنوند؟ (پس آنها نه تنها با شما برابر نیستند، بلکه از شما هم کمتر و ناتوان ترند. در این صورت چگونه آنها را انباز خدا می کنید و آنها را می پرستید؟). بگو: این بتهایی را که شریک خدا می دانید فراخوانید و سپس شما و آنها همراه یکدیگر درباره ی من نیرنگ و چاره جویی کنید و اصلاً مرا مهلت ندهید (و اگر می توانید غضبم کنید و نابودم گردانید. امّا بدانید که اینها موجودات غیرمؤثّری هستند و کمترین تأثیری در وضع من و شما ندارند).
خداوند می فرماید:
«وَاتَّخَذُواْ مِن دُونِهِ آلِهَةً لاَّ یَخْلُقُونَ شَیْئاً وَهُمْ یُخْلَقُونَ وَلاَ یَمْلِکُونَ لأَنْفُسِهِمْ ضَرّاً وَلاَ نَفْعاً وَلاَ یَمْلِکُونَ مَوْتاً وَلاَ حَیَـاةً وَلاَ نُشُوراً» الفرقان: ٣
(مشرکان) سوای خدا، معبودهایی را برگرفته اند (و به پرستش اصنام و کواکب و اشخاصی پرداخته اند) که چیزی را نمی آفرینند و بلکه خودشان آفریده هایی بیش نیستند، و مالک سود و زیانی برای خود نبوده، و بر مرگ و زندگی و رستاخیز اختیار و توانی ندارند.
خداوند می فرماید:
«قُلْ أَرَأَیْتُمْ شُرَکَآءَکُمُ الَّذِینَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَرُونِی مَاذَا خَلَقُواْ مِنَ الأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْکٌ فِی السَّمَاوَاتِ أَمْ آتَیْنَاهُمْ کِتَاباً فَهُمْ عَلَی بَیِّنَةٍ مِّنْهُ بَلْ إِن یَعِدُ الظَّالِمُونَ بَعْضُهُم بَعْضاً إِلاَّ غُرُوراً» فاطر: ٤٠
بگو: آیا درباره ی انبازهای خود که علاوه از خدا آنها را هم به فریاد می خوانید، خوب دقّت کرده اید؟ نشانم دهید آنها کدام چیز زمین را آفریده اند؟ و یا در آفرینش (کدام چیز) آسمانها مشارکت داشته اند؟ یا شاید کتاب (آسمانی) در اختیار مشرکان گذارده ایم و ایشان حجّت روشنی از آن (بر کار شرک و بت پرستی خود) دارند؟! (اصلاً ایشان دلیل عقلی و دلیل نقلی ندارند) و بلکه ستمگران جز وعده های دروغ به یکدیگر نمی دهند (و فقط همدیگر را گول می زنند).
اگر این اصل را به کار گیریم متوجه می شویم که در میان همه ی آفریده ها نمی توان به هیچ کدام از آنها آفریدن را نسبت داد، چون هیچ کدام از آنها به صفات حکمت، علم، آگاهی، بزرگی، سیطره، هدایت، زنده بودن، دوام و بقاء ... متصف نیستند! پس وقتی که آفریدن را به هیچ کدام از مخلوقات نمی توان نسبت داد، معلوم می شود که خالق هستی غیر از هستی و طبیعت مخلوق است.
![[-]](http://www.flashkhor.com/forum/images/collapse.gif "[-]")
