امتیاز موضوع:
  • 0 رأی - میانگین امتیازات: 0
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5

تاریخ علوم ریاضی در تمدن اسلامی

#1
در عظمت کارهای ریاضی دانان اسلامی همین بس که جرج سارتن در کتاب «مقدمه ای بر تاریخ علم»، هر کدام از عصرهای قرون هشتم تا دوازدهم تاریخ علم را در قرون اسلام و قرون وسطی، به یکی از نام های «عصر خیام»، «عصر ابوالوفا»، «عصربیرونی»، «عصر خوارزمی» نام گذاری کرده و به توضیح مسائل آن ها پرداخته است. به عقیدة او دراین دورة «وظیفة اصلی بشریت در زمینه های ] علم وتحقیق [، توسط مسلمانان ایفا شد.»

باری، یکی از ویژگی های علوم ریاضی در سایه سار علم گرایی اسلام، این بوده است که تمام فنون نظری ریاضی، جنبة کاربردی پیدا کرد و علم نجوم که از شعبه های دانش ریاضی بود، برای تعیین جهت قبله، خسوف و کسوف و ... به کار برده می شد. مسلمانان هم چنین توانستند برای رصد کردن آلات، و ابزارهای اسطرلاب بهتری را بسازند.

بی جهت نیست که برگرن می نویسد:
«تمدن اسلامی از سال 129 هجری به بعد، دسته ای از ریاضی دانان را پرورش داد که تکمیل حساب دستگاه اعشاری، شامل کسرهای اعشاری، به وجود آوردن جبر، یک سلسلة کشفیات مهم درمثلثات مسطح وکروی و منظم کردن علوم مربوط به آن چنین ابداع روش های زیبا برای یافتن جواب های عددی معادلات، ازمایه های اعتبار آن به شمار می رود.»

جان برنال اضافه می کند:
«مسلمانان با استفاده از پژوهش های ریاضی دانان هندی- که به محاسبة با مقادیر مجهول مربوط می شد- جبررا به وجود آوردند—در زمینة مثلثات نیز که اهمیت خاصی دراختر شناسی و تحقیق داشت، ] باز مسلمانان بودند که [ به پیشرفت های بسیاری نایل آمدند.»

در نیمة سدة دوازدهم، اغلب ریاضی دانان پیشرو لاتین، با مثلثات عربی آشنایی داشتند و اگر در آخرین مرحلة آن نبودند، دست کم در مرحله ای قرار داشتند که مسلمانان پیش از پایان سده، به آن رسیده بودند. اگر آنان به همان اندازة مسلمانان در زمینة مثلثات استعداد داستند، کافی بود تا خودشان بتوانند به اصلاحی بپردازند، ولی چنین نبود و آنان تا سدة چهاردهم، از موقعیت خویش خبر نداشتند؛ یعنی تا زمانی که مثلثات لاتینی در مدرسة مرتون آکسفورد از نو آغاز شد.

تا اثنای سدة سیزدهم، پیشرفت مثلثات به صورت کامل، مدیون کوشش های مسلمانان بود. جالب توجه است که در نیمة اول این قرن، کوشش عمده در مراکش صورت گرفت ودر نیمة دوم در محلی بسی دورتر ازآن- یعنی درآذربایجان و آن سوی دریاچة ارومیه- درسال 1229 میلادی، حسن مراکشی رسالة استادانه ای در باب اعمال نجوم تألیف کرد در آن طبعا بخش زیادی به مثلثات اختصاص یافته بود. این رساله، حاوی جدول های جیب نیم درجه و هم چنین جدول های سهمی، قوس، جیب وقوس ظل تمام است.

باری، کار ریاضی و نجوم در سال 1259 میلادی با حمایت نظام سیاسی وقت (مغول) در مراغه آغاز شد و خواجه نصیرالدین طوسی رهبر علمی این فعالیت را بر عهده داشت. اصیل ترین اثر او کتاب الشکل القطاع، رساله ای است در هندسه و مثلثات؛ نخستین رساله ای که درآن، مثلثات به صورت پیشگفتار نجوم در نظر گرفته نشده، بلکه خود مثلثات مورد بررسی قرار گرفته و تا زمان انتشار کتاب در باب مثلثات رگیومونتانوس – دردو قرن بعد- مهم ترین تألیف در نوع خود به شمار می رود.

خواجه نصیرالدین طوسی کسی بود که قواعد اساسی حل مسائل مربوط به مثلث های مسطح وکروی را عرضه کرد. در مورد دوم، روش این چنین بود که مثلث های کروی را به مثابه مثلث های قطبی در نظر گرفت. این نوع مثلث ها، تا پایان سدة شانزدهم صریحا تعریف نشد.
موضوع تنها در این حد محصور نمی شود، چون یکی از همکاران خواجه نصیرالدین طوسی به نام محس الدین مغربی، رساله ای با همان نام «الشکل القطاع» نوشت و پژوهش های خواجه نصیرالدین طوسی را تاحد زیادی توسعه داد.

این بود خلاصه ای از مثلثات در سده های دوازدهم و سیزدهم که جز تصور، چیز زیادی از علوم اسلامی نمی تواند به خواننده بدهد. درآن زمان، همة آثار پیشرو تا پایان سدة سیزدهم، به ز بان عربی تدوین می شد. مثلثات لاتینی، چیزی جز تصویر مبهم مثلثات عربی نبود و هنگامی هم که تازه تألیف شده بود، تا حدی عقب تر از زمان قرار داشت، زیرا مساعی مسلمانان متوقف نشده بود و با پشتکار روزافزونی ادامه می یافت به احتمال زیاد، مثلثات چینی هم به صورتی که شوچینگ در نیمة دوم سدة سیزدهم و آغاز سدة چهاردهم به کاربرد، دارای یک منشأ عربی باشد. انتقال مثلثات عربی به خاور دور، درآن زمان می توانست به آسانی بسیار صورت گیرد، چون شرق اسلامی و چین، بخش هایی جداگانه و در عین حال متصل به امپراطوری مغول بودند.
پاسخ
آگهی


[-]
به اشتراک گذاری/بوکمارک (نمایش همه)
google Facebook cloob Twitter
برای ارسال نظر وارد حساب کاربری خود شوید یا ثبت نام کنید
شما جهت ارسال نظر در مطلب نیازمند عضویت در این انجمن هستید
ایجاد حساب کاربری
ساخت یک حساب کاربری شخصی در انجمن ما. این کار بسیار آسان است!
یا
ورود
از قبل حساب کاربری دارید? از اینجا وارد شوید.

موضوعات مرتبط با این موضوع...
  معرفی کتاب های تاریخ
Science بزرگترین معما‌های تاریخ که هیچ گاه حل نخواهند شد.
  برگی از تاریخ فلشخور
  دوست داشتی در تاریخ چه اتفاقی هرگز روی نمی داد ؟؟؟؟؟؟؟؟
  " تاریخ چیست "
Book ☽تاثیرگذار های تاریخ☾اسحاق نیوتون Isaac Newton
Book ✍تاریخ‌نگاران✍ ابن رسته
Book ✍تاریخ‌نگاران✍ابن حوقل
Book ✍تاریخ‌نگاران✍ استرابون
Book تاریخ دموکراسی در ایران باستان✔

پرش به انجمن:


کاربرانِ درحال بازدید از این موضوع: 1 مهمان