گوتيک در ادبيات داستاني

[sober]

قصر دوترانت( Le chateau de otrante )در تاريخ ادبيات غرب نقش‏ بسيار مهمي ايفا کرده است. اين اثر دقيقا اولين رمان گوتيک و اعجاب ‏انگيزتر آنکه آرک وال‏پل نويسنده‎ي اين رمان در سال 1764 اين اثر را به منظور سرگرمي، تخطئه و دست انداختن اطرافيانش با 500 نسخه منتشر کرد.



ادبيات گوتيک (گاهي اوقات وحشت گوتيک نيز ناميده ميشود) ژانري از ادبيات است که از ترکيب وحشت و مضامين عاشقانه به وجود آمده است.به طور کلي باور بر اين است که يک نويسنده انگليسي به نام هوراس والپول اولين بار در سال 1764 با رمان قلعه اوترانتو اين سبک را معرفي کرده است.

موضوعات به کار رفته در اين سبک بر اساس وحشت، عاشقانه و ملودرام دسته بندي ميشوند.ادبيات گوتيک رابطه بسيار نزديکي با معماري گوتيک دارد.

رمان‏هاي گوتيک اضطرابهاي دروني را نشان مي‏دهند.  اين اضطراب‏هاي مبتذل و پيش پاافتاده ناشي از موجودات شيطاني، ديو و غول نيست بلکه اضطراب‏ هاي تکان‏دهنده، متأثر از تصور صحنه‏اي آشفته و هيجان‏انگيز است.

قصر دوترانت( Le chateau de otrante )در تاريخ ادبيات غرب نقش‏ بسيار مهمي ايفا کرده است. اين اثر دقيقا اولين رمان گوتيک و اعجاب ‏انگيزتر آنکه وال‏پل نويسنده‎ي اين رمان در سال 1764 اين اثر را به منظور سرگرمي، تخطئه و دست انداختن اطرافيانش با 500 نسخه منتشر کرد. اين نوشته در محل اقامت او در کناره ‏هاي‏ استرابري هيل منتشر شد.

اين رمان متأثر از داستانهاي ايتاليايي است منسوب به کاهني که در کليساي شهر مي‎زيسته و اظهار مي‏دارد که نسخه‎ي اصلي،  خصوصيت نوشته‏ هاي گوتيک را دارد که در کتابخانه‎ي خانواده ‏اي‏ کاتوليک در شمال امريکا نگهداري مي‏شود.

مطالب نوشته شده در مورد قصر بيشتر از پيش ما را مطمئن مي‏کند که نوشته‏اي دور از حقيقت است و تمام کساني که اين داستان را خوانده‏اند متحير و مشوش شده‏اند.

اين رمان متأثر از داستانهاي ايتاليايي است منسوب به کاهني که در کليساي شهر مي‎زيسته و اظهار مي‏دارد که نسخه‎ي اصلي،  خصوصيت نوشته ‏هاي گوتيک را دارد که در کتابخانه‎ي خانواده ‏اي‏ کاتوليک در شمال امريکا نگهداري مي‏شود.

توماس‏گري، شاعر، در نامه‏اي خطاب به وال‏پل مي‏گويد که قصر دو ترانت چنان وحشتي در من برمي‏انگيزد که نه تنها خود بلکه متعلقين من هم شهامت خوابيدن در آن را ندارد. مطالب‏ نوشته شده بسيار دور از ذهن است.

ويليام واربورتن، کشيش و متخصص در معماري قرون وسطي از تصورات زيبا و استعداد قابل توجه او سخن مي‏گويد. او مي‏گويد نويسنده‎ي اين کتاب با ايجاد ترس و وحشت و ترحم‏ احساسها را از معايب اخلاقي منزه مي‏کند. در قرن معرفت، فروغ دانش، مشاهدات عقلي و منطقي و مراجعه به صحّت دائرة المعارف‏ها، وحشتي بزرگ و درعين‏حال بسيار نو هويدا مي‏شود. ما در عين حال جاي پاي اضطراب و تزکيه را مي‏بينيم. اما اين اضطراب مانند اضطراب‏هاي مبتذل و پيش پا افتاده و تصنعي داستانهاي مشرق زمين نيست. نمونه‎ي آن قاليچه‏ پرنده‎ي علاء الدين و چراغ جادو و وردخواني است. اينها به هيچ وجه حيوان افسانه ‏اي،  هيولاهاي خيالي و موجودات شيطاني نيستند. اين اضطرابها ناشي از اعتقادات مذهبي و آداب و رسوم مسيحي هم نيستند.

تزيينات و محيط خانوادگي قصر توصيف شده توسط وال پل بيشتر از پيش ما را دچار اضطراب مي‏کند تا بازيگرهاي آن مثل مانفرد-که نماد شخص غالب-و يا هيپوليت که‏ سمبول نجابت است.


آليس. ام. کين در مطالعه‏اي که روي رمان سياه (1967)( Le Romanterrifiant ou Roman noir ) کرده است اين‏چنين مي‏گويد: راهروهاي کهنه و فرسوده، انسانهايي با جوشن و کلاه خود،  گذرگاه‏هاي پيچ ‏در پيچ و گردش شبح‏ها همه خيال برانگيزند.

ساختمان‏هاي قديمي گوتيک با برجها و خندق‏ها و پل‏هاي متحرک که پايين مي‏ آيند براي‏ عبور اسب سوارهاي مجلل. همه اينها تشريفات قرون وسطي است. لباسهاي زمان بربريت، خرافات، اسباب و وسائل و تدارکات قصر نمونه و سرمشق بسياري از اين نوع آثار شد که موضوع اصلي براساس‏ وحشت مافوق طبيعي است.  در زمانه‎ي ما مي‏توان گوتيک را وحشتناک، سياه، سرسام، خشمگين نام نهاد.

نمونه‏هاي اين آثار بسيار زيادند، يکي از آنها کتابشناسي گوتيک( Gothic Bibliography )، که‏ توسط مونتاگ سامرز ( Montague Summers ) در سال 1940 در لندن منتشر شد، گواه اين ادعا است. اين کتاب با 620 صفحه، اشاره‏اي دارد به کتابهايي که بين سالهاي 1824-1764 منتشر شد.

به شيوه‎ي مطمئن‏تري بايد گفت که اين کتاب شامل فهرست هاي فتنه‏برانگيز و عصيان و شورش است.  به‏طور مثال با حرف(S) مي‏توانيم با اسم مارکي دوساد( Marquis de Sade ) و نوشته‏هايش آشنا شويم.  طبيعتا در کنار نويسندگاني چون آن رادکليف( Anne Radcliffe ) و متئولوئيس( Matthew G. Lewis ) نويسنده کتاب مشهور(1796) نويسندگان فراموش شده، تحقير شده و يا ناشناس نيز بسيار فراوانند. بيشترين آنها نويسندگان انگليسي و بريتانيايي هستند.

از ديدگاه موريس لوي رمان گوتيک،  رماني انگليسي است. هرچند بعضي از رقبا از کشورها و فرهنگ‏هاي ديگر نيز هستند.

ساختمان‏هاي قديمي گوتيک با برجها و خندق‏ها و پل‏هاي متحرک که پايين مي‏آيند براي‏ عبور اسب سوارهاي مجلل. همه اينها تشريفات قرون وسطي است.

از اين نمونه مي‏توان از آلمان ارنست هافمن با کتاب اکسيرهاي شيطان(1816)که الهام گرفته‏ از کتاب نوشته‎ي لوئيس است را نام برد. اين کتاب انسان را در اضطراب، ترس و وحشت فرو مي‏برد. فضايي وحشتناک، وهمي و خيالي و غيرمذهبي ايجاد مي‏کند، نمونه‏اي مشابه در لهستان که در سال 1815 يافت شد. داستاني با قسمتهايي بي ‏ارتباط که سراسر دلواپسي و اضطراب است.

رمان گوتيک به زبان انگليسي است که در سال 1968 توسط موريس لوي نوشته شده است.  اين داستان اشاره‏اي دارد به وحشت گوتيک که قصرها و صومعه‏ها را فراگرفته. اما سرنوشت‏ ملي آنها زوال و ويراني است.

او اظهار مي‏دارد اضطراب ناشي از اين قصه‏هاگويي طعم خاک مي‏دهد يعني همان طعم دل‏‎زدگي. لوي مي‏گويد رمان گوتيک انگليسي مانند خوابي مي‏ماند که انسان با مشاهده‎ي ويراني‏هاي گذشته ناگهان از آن برمي‏خيزد.

روياي سنگيني که انسان را به قهقرا سوق مي‏دهد. مي‏دانيم که نويسندگان سورئاليستي مانند آندره برتون و پل الوار تا چه اندازه حساس بوده‏اند و تا چه اندازه از اين علائم و آثار تقدير کرده‏اند.  در خاتمه بايد بگويم که رمان گوتيک بر پايه و اساس اضطراب و دلواپسي پي‏ريزي شده.

اضطرابات، ناشي از خيالات واهي و شيوه‏هاي پر شور افسانه‏اي است و دير زماني است که‏ تمام کتابهاي غيرقابل رؤيت الهام گرفته از قصر که پل الوار نمونه بارز آن است به نابودي و عدم موفقيت ادبيات منتهي مي‏شوند.


منابع: فصل نامه سمرقند شماره 13/ ژان باتيست بارونيه- ترجمه‎ي شعله رجايي، ويکي پديا