((شاخص)) های قدرت "نظامی" کشور روسیه

[مـ༻؏☆جـےـیــّ◉ـב]

براساس اطلاعات موجود در موسسه سیپری،هزینه نظاممی روسیه ممکن است کمتر از مقیاس فعالیت‌های نظامی و اندازه نیروهای مسلح آن به نظر آید. در این خصوص لازم است به سوالات زیر پاسخ داده شود:

روندهای اخیر در هزینه نظامی روسیه کدامند؟

هزینه نظامی روسیه طی دو دهه گذشته رشد قابل توجهی داشته است. هزینه یادشده بین سال‌های 2010 لغایت 2019، حدود 30 درصد افزایش داشته است. اگرچه هزینه نظامی روسیه در سال‌های 2017 و 2018 کاهش یافت، ولی در سال 2019 بار دیگر به رقم 1/65 میلیارد دلار افزایش یافت (نمودار 1 و جدول 1).

سهم هزینه نظامی در تولید ناخالص داخلی روسیه در سال 2019 حدود 9/3 درصد بوده و این رقم بیش‌تر از سال 2010 و بسیار پایین‌تر از اوج هزینه‌های نظامی این کشور در سال 2016 (5/5 درصد) است.

افزایش هزینه‌های نظامی روسیه در سال 2016 و متعاقباً کاهش هزینه‌های یادشده در سال 2017 می‌تواند تا حدودی ناشی از اختصاص بودجه زیاد به صنعت دفاعی این کشور در سال 2016 باشد.

 

نمودار شماره 1) هزینه نظامی روسیه طی سال‌های 2010 لغایت 2019 را نشان می‌دهد (به میلیارد دلار).

مقایسه هزینه نظامی روسیه با سایر کشورها

در دهه گذشته روسیه همواره در فهرست پنج کشور اول دنیا از حیث هزینه کرد نظامی قرار داشته است. روسیه در سال 2018، پنجمین کشور بزرگ دنیا از حیث هزینه‌های نظامی بوده و در سال 2019 بعد از کشورهای آمریکا، چین و هند در رتبه چهارم قرار گرفت.هزینه نظامی آمریکا در 2019بیش از 11 برابر هزینه‌های نظامی روسیه بود، در حالی که هزینه نظامی چین در همین سال چهار برابر هزینه نظامی روسیه بود. در عوض، در همین سال روسیه حدود 30 درصد بیش‌تر از کشورهای بزرگ اروپای غربی (فرانسه، انگلیس و آلمان) اعتبار و بودجه به هزینه‌های نظامی اختصاص داد.

کم و کیف توسعه بودجه نظامی روسیه در سال‌های اخیر

روسیه معمولاً برنامه سه ساله برای بودجه تدوین می‌کند و براساس آخرین برنامه سه‌ساله برای سال‌های 2020 لغایت 2022، افزایش سالیانه اندکی در هزینه‌های نظامی پیش‌بینی شده است. این برنامه‌ها ممکن است به‌واسطه پیامدهای اقتصادی ناشی از همه‌گیری ویروس تغییر کند. بعلاوه، درآمد روسیه به‌شدت به صادرات نفت و گاز وابسته است. بعد از انتشار برنامه بودجه سه‌ساله (22-2020) در اواخر 2019، قیمت نفت سقوط کرد. این قبیل مولفه‌های اقتصادی می‌تواند هزینه‌های نظامی روسیه را در آینده محدود سازد.

هزینه‌های نظامی روسیه شامل موارد ذیل است:

• اختصاص اعتبار به بودجه دفاع ملی
  
  
• اختصاص اعتبار به حقوق و مستمری پرسنل نظامی
  
  
• اختصاص اعتبار به نیروهای شبه‌نظامی شامل گارد ملی یا همان نیروهای داخلی تحت امر وزارت امور داخلی و نیروهای مرزبانی
  
  
• هزینه‌های دیگر توسط وزارت دفاع شامل آموزش، بهداشت، مسکن و حمایت اجتماعی از پرسنل نظامی
  
  
• سوبسید به روس اتم که در تولید تسلیحات هسته‌ای و سامانه‌های پیشران مشارکت دارد
  
  

چرا روسیه علیرغم هزینه‌های نظامی نسبتاً کم ابرقدرت نظامی است؟

ارتش روسیه بسیار قوی‌تر از آن چیزی است که هزینه‌های نظامی این کشور نشان می‌دهد. البته هزینه نظامی را به تنهایی نمی‌توان به‌عنوان شاخص ظرفیت یا قدرت نظامی در نظر گرفت. اول اینکه هزینه‌های نظامی یک داده است، درحالیکه ظرفیت و توان نظامی یک ستانده است. خروجی و ستانده علاوه‌بر منابع مالی به مجموعه‌ای از مولفه‌های مربوط به فعالیت نظامی در هر سال بستگی دارد. این مولفه‌های کیفی شامل روحیه، آمادگی نظامی، تجربه رزمی، دکترین و سازماندهی است. دوم اینکه، اطلاعات مربوط به هزینه‌ها بیانگر داده سالیانه است و موجودی‌های مربوط به سیستم‌های تسلیحاتی و دیگر دارایی‌های نظامی را اندازه‌گیری نمی‌کند.

مولفه‌های زیر بیانگر این امر است که چرا ارتش روسیه قوی‌تر از میزان هزینه‌های نظامی این کشور به نظر می‌رسد:

• هزینه‌های نسبی خرید کالا و خدمات
  
  
• اولویت‌بندی برخی بخش‌های نیروهای مسلح
  
  
• سهم بالای خرید در اعتبارهای نظامی
  
  
• به ارث بردن بخش زیادی از زرادخانه نظامی از زمان اتحاد جماهیر شوروی سابق
  
  
• برداشت نادرست از روایت مربوط به قدرت نظامی روسیه
  
  

روسیه میراث‌دار سامانه‌های تسلیحاتی عمده از زمان اتحاد جماهیر شوروی سابق است. این میراث به تقویت توان و ظرفیت‌های نیروهای مسلح روسیه در بخش‌های مختلف زمینی، دریایی، هوایی و هسته‌ای کمک شایانی کرده است. بخش مهمی از این سامانه‌های تسلیحاتی همچنان در نیروهای مسلح روسیه استفاده عملیاتی دارد، ضمن اینکه بخش دیگری در زرادخانه‌ها دپو شده است.

البته اغلب این تسلیحات از زمان پایان جنگ سرد نوسازی نشده است. در مقابل بسیاری از کشورهای اروپایی بخش زیادی از تسلیحات سنگین خود مربوط به دوره جنگ سرد را از رده خارج کرده یا به‌طور گسترده آن‌ها را نوسازی نموده‌اند.